Het is
lijden en afzien voor de overledene in de bardo van wording. Eigen schuld, zegt
het Bardo Thödol, want joúw karma. Mediteren op het Grote Zegel kun je
kennelijk niet, en als je op dit punt ook nog eens verzuimt om te mediteren
over je yidam of te bidden tot de drie juwelen, dan kun je Yama weer
verwachten. De Heer van de Dood komt je oordelen. Al je goede daden worden met
witte kiezelstenen uitgeteld, en alle slechte daden met zwarte kiezelstenen.
Dat geeft veel spanning en zorgen en daarom lieg je: ik heb niet gezondigd!
Tevergeefs, want Yama ziet in de spiegel van je karma al je zonden en
verdiensten duidelijk verschijnen.
De dode
beleeft Yama als een afzonderlijk wezen, maar in feite is hij het zelf die zich
een spiegel voorhoudt. Een onbarmhartig moment met een genadeloze analyse. Om
wanhopig van te worden. Je eigen onafgewerkte karma vertoont zich hier als een
angstwekkend wezen, als een vlaag verwarrende gedachten, als agressie van
binnenuit en van anderen. Het is een hel die je zelf geschapen hebt en waar je
doorheen moet. Het stormt op je los en elke zonde, elke daad tégen de eenheid,
keert zich nu tegen je.
Yama zal
je aan een touw om je nek voortslepen, je hoofd afhakken, je hart en je
ingewanden uitrukken, je hersenen oplikken, je bloed drinken, je vlees eten en
aan je botten knagen. Gelukkig kun je niet doodgaan, dat ben je al, dus je zult
toch steeds herstellen. Maar telkens opnieuw in stukken gehakt worden
veroorzaakt wel ontzettend veel pijn. Lieg dus
maar niet tegen Yama, en wees niet bang! En ook niet paniekerig als de witte
steentjes geteld worden. Alles wat je nu waarneemt komt voort uit je eigen
verwarde projecties. Je moet beseffen dat er niets anders bestaat dan je eigen
hallucinaties. Herken ze op dit ogenblik allemaal als de bardo! Je hebt een
mentaal lichaam, in feite is het de leegte zelf. Yama is ook een vorm van
leegte. Leegte kan leegte niet schaden.
Dat is
een prettige en diepzinnige geruststelling op het niveau van de
niet-dualistische realiteit. Hier is vorm of materie leegte, en leegte vorm of
materie. En alle dingen zijn wat ze zijn, enkel en alleen omdat jouw geoefende
verbeelding ze als zodanig waarneemt. Alle ervaringen zijn als een droom, niet
substantieel, en daarom kan een bevrijde persoon zijn omgeving en ervaringen
gemakkelijk een nieuwe vorm geven. Doe dit ook nu al! Droom bewust, beoefen
droomyoga. Als je bewust droomt, kun je de droom een nieuwe vorm van een betere
situatie geven.
Het
Bardo Thödol vervolgt hier (speciaal voor hen die niet weten hoe ze over het
Grote Zegel moeten mediteren) met een korte extra instructie over het wezen en
de ondeelbaarheid van leegte en helderheid. Het is een gedetailleerde uitleg
over de trikaya, waaraan (door dharmakaya te splitsen) nog een vierde lichaam
van boeddhaschap is toegevoegd: svabhavikakaya.
Kortom,
alweer een uiterst moeilijke instructie in de verst gevorderde vorm van begrijpen
en meditatie. Wat heeft dat op dit punt, voor deze angstige overledene voor
zin? Het Bardo Thödol is echter van mening dat er altijd positieve kansen zijn,
omdat het bewustzijn in de bardo zo radicaal wispelturig en veranderlijk is. De
dode kan hier eventueel zomaar rechtstreeks naar de uiteindelijke feitelijkheid
van zijn eigen realiteit omschakelen. Een spontane bevrijding! Dus: “twijfel
niet en herken het. Je zult zeker een boeddha worden in de perfectie van de
vier lichamen (kaya’s). Wees niet afgeleid! Dit is het punt waar boeddha’s en
gewone wezens zich scheiden. Nu is het moment aangebroken dat wordt beschreven
als ‘in één ogenblik volkomen vervreemd, in één ogenblik volmaakt verlicht’”.
Bronnen:
Francesca
Fremantle en Chögyam Trungpa
Het
Tibetaans Dodenboek
Servire,
1991
Robert
A.F. Thurman
Het
Tibetaanse Dodenboek
Altamira-Becht, 2006
Ilse
Dorren
Tocht
door twee werelden; Gids voor het Tibetaanse Dodenboek
Mirananda,
1985
