Nachtkaars

Kelzang Gyatso

(Zonder titel)

Het lichaam uitgestrekt op een laatste bed,

Stemmen die een paar laatste woorden fluisteren,

De geest die een laatste herinnering voorbij ziet glijden:

Wanneer zal dit drama jou overkomen?

                                                    Kelzang Gyatso (*)

Uit:

Songs of Spiritual Change: Selected Works of the Seventh Dalai Lama

Vertaald door Glenn H. Mullin (**)

Snow Lion, 1982 

 

(*)   Kelzang Gyatso (1708-1757) was de zevende Dalai Lama

(**) Nederlandse vertaling in Het Tibetaanse boek van leven en sterven

       Servire 1996, 5^e druk

The Psychedelic Experience

Whenever in doubt, turn off your mind, relax, float downstream.

(Timothy Leary: Introductie The psychedelic Experience, blz.14) 

In een vorige blogpost had ik het over Tomorrow Never Knows, een vernieuwend nummer van The Beatles uit 1966, waarvan veel mensen ten onrechte denken dat de tekst uit het Tibetaans Dodenboek afkomstig is. Een begrijpelijk misverstand, want John Lennon haalde zijn inspiratie uit een boek dat daar wel (losjes) op gebaseerd is: The Psychedelic Experience: A Manual Based on the Tibetan Book of the Dead (1964). De auteurs Timothy Leary, Ralph Metzner en Richard Alpert (psychologen, maar toch vooral een stel LSD psychonauten) zijn niet geheel onomstreden. Ze transformeerden Evans-Wentz's vertaling van het Bardo Thödol uit 1927 tot een soort LSD handleiding voor mensen die spirituele verlichting willen bereiken door middel van drugs. 

The psychedelic Experience geeft instructies die, geheel in de stijl van het Bardo Thödol, voorgelezen kunnen worden aan “de reiziger” tijdens zijn LSD trip. De volgorde van de verschillende stadia (hallucinaties) van deze psychologische “dood” en “terugkeer” lopen parallel met de bardo’s uit het Tibetaans Dodenboek (dood, tussenstaat, wedergeboorte). Volgens de schrijvers is de zogenaamde ego-death, zoals ervaren onder invloed van LSD en andere psychedelische drugs, in essentie gelijk aan het stervensproces en behoeft deze een soortgelijke begeleiding.

Leary, Alpert en Metzner waren van mening dat het huidige moment in de menselijke geschiedenis cruciaal is. Het Westen is klaar om de wijsheden van het Oosten te ontvangen. Eindelijk liggen mystieke ervaringen en zelfs verlichting binnen ieders handbereik, dit alles dankzij de nieuwe middelen (hallucinogene drugs) die de moderne wetenschap aandraagt.

Bij hun blijde boodschap leggen ze een haast religieuze gedrevenheid aan de dag. Net als theosoof Evans-Wentz zijn ze overtuigd van het bestaan van een soort universele, oeroude broederschap van meesters, yogi's en mystici, die dwars door geschiedenis en culturen heen één enkele "geheime leer" gedeeld hebben, met uiteindelijk identieke ervaringen en diepe inzichten in eeuwige waarheden, die nu of binnenkort bevestigd zouden worden door de westerse wetenschap. En volgens Leary, Metzner en Alpert was dat moment nu aangebroken.

Timothy Leary

Timothy Leary (1920-1996) maakte ooit kennis met het Bardo Thödol op aanraden van Aldous Huxley, schrijver van The Doors of Perception en Brave New World. Richard Alpert (1931) is tegenwoordig als spiritueel leraar beter bekend onder de naam Ram Dass.

Bron:

Afterword (The Long Life of The Tibetan Book of the Dead)

Door Donald S. Lopez, Jr. 

The Tibetan Book of the Dead 

Compiled and edited by W. Y. Evans-Wentz

Oxford University Press, 2000

Twee taalslakken

(waar ik zout op leg)

1.

Steeds vaker hoor of lees ik dat mensen “zich irriteren aan” deze of gene zaak.

Daar erger ik mij aan.

Dat irriteert mij.

2.

Nog veel irritanter vind ik mensen die beweren dat zij een "bijna-doodervaring" beleefd hebben, terwijl ze iets anders bedoelen. Ze blijken dan ooit in een heel enge verkeerssituatie of andere levensgevaarlijke toestand te zijn beland, die maar net goed afliep, "anders waren ze nu dood geweest". Dat is dus géén bijna-doodervaring (BDE), al moet ik toegeven dat deze uitdrukking wat ongelukkig gekozen is en misverstanden oproept.

Wikipedia geeft als definitie voor een BDE: Een ervaring in een veranderde bewustzijnsstaat van een persoon die klinisch dood is. Deze mensen zijn even "dood" geweest, zijn "de grens" overgestoken, maar daarna weer terugkomen met verhalen over "zweven boven hun lichaam", ontmoetingen met lichtwezens en/of overledenen en de klassieke tunnel & lichtvisioenen. Zij hebben iets geproefd van een mogelijk hiernamaals. Een BDE wordt meestal gemeld na een hartstilstand, reanimatie of een bijna fatale operatie.

Misschien is het handiger om hier te spreken van een EDE, een "even-doodervaring".

Afwachten maar

Tomorrow Never Knows

 

Via Tomorrow Never Knows, een song van The Beatles uit 1966, werd mijn aandacht voor het eerst gevestigd op het Bardo Thödol. Het indringende slotnummer van het album Revolver staat bekend als vernieuwend en buitenissig door het gebruik van verrassende opnametechnieken, vervormde geluiden, tapeloops en een hypnotische drumsound. De oosterse sfeer is hallucinant en "de teksten komen uit het Tibetaanse Dodenboek”, zoals ik ooit iemand op de radio hoorde beweren. 

Dat laatste bleek onjuiste informatie (de klok en de klepel). John Lennon had zich voor dit nummer laten inspireren door een ánder boek: The Psychedelic Experience: A Manual Based on the Tibetan Book of the Dead (1964), een soort psychedelische variant van het Bardo Thödol en bedoeld als gids voor hen die spirituele verlichting zoeken met behulp van drugs. Het was geschreven door drie doorgewinterde LSD-psychonauten: Timothy Leary, Ralph Metzner en Richard Alpert. Hierover meer in een volgende blogpost.

Het studiobudget van The Beatles was in die tijd vrijwel onbeperkt. In Tomorrow Never Knows had Lennon willen klinken "als de Dalai Lama, zingend vanaf de hoogste bergtop" met het geluid van "4000 monniken, chantend op de achtergrond". Ja, dìe versie zou ik ook heel graag horen!

Ik heb de inhoud van het Bardo Thödol (in de vertaling van W.Y. Evans-Wentz uit 1927) eens gescand op regels uit de songtekst, maar ik vond er niet één in terug.

​​Tomorrow Never Knows

Turn off your mind relax and float down-stream,

It is not dying, it is not dying,

Lay down all thought surrender to the void, 

It is shining, it is shining.

That you may see the meaning of within,

It is speaking, it is speaking

That love is all and love is ev’ryone,

It is knowing, it is knowing.

When ignorance and hate may mourne the dead,

It is believing, it is believing,

But listen to the colour of your dreams,

It is not living, it is not living.

Or play the game existence to the end.

Of the beginning, of the beginning.

Of the beginning. Of the beginning.

                                        
                            (Lennon/McCartney)

De titel Tomorrow Never Knows (een typische Ringo Starr-verhaspeling) komt niet voor in de songtekst en is later toegevoegd. De werktitel in de studio was Mark I. Als alternatieve titel had John Lennon nog The Void (De Leegte) overwogen, maar vond het Engelse publiek daar in 1966 “nog niet aan toe”.

George Harrison vraagt zich in Anthology hardop af of Lennon zélf begreep waar hij het over heeft, waar zijn songtekst over gaat (volgens Harrison: meditatie, het Zelf en puur bewustzijn). Hij lijkt daar niet van overtuigd.

Bron: 

The Beatles Recording Sessions

Mark Lewisohn

Harmony Books, 1988

Toscaanse villa

De hemel van… Een vriendin van Renate Dorrestein

(De hemel van… Afl. 2)

In de vorige aflevering van deze hemelse rubriek werd ons een blik gegund in het hiernamaals van schrijfster Renate Dorrestein. In hetzelfde interview in de Volkskrant komt een (verder anonieme) vriendin van Renate ter sprake met háár interpretatie van de hemel:

RD: “Een vriendin van mij heeft een schitterende voorstelling dat het hiernamaals een prachtige Toscaanse villa is met allerlei vertrekken. Daar komt iedereen samen van wie zij houdt. Iedereen zit daar de dingen te doen waar hij goed in was. Ik vind dat een prachtig beeld.”

Ik ook. En ik moet daarbij denken aan de godenwereld van het Bardo Thödol met “de prachtige, hemelse bouwwerken van meerdere verdiepingen die gemaakt zijn van verschillende edelstenen”. (*)

De godenwereld (de hemel) is een van de zes loka’s waarin je reïncarneert als je er (opnieuw) niet in geslaagd bent het Heldere Licht te herkennen. Het Bardo Thödol geeft de overledene allerlei tips om deze wedergeboorte wat te “sturen”, en dan liefst richting mensen- of godenwereld natuurlijk. Het verblijf in de loka’s is ook maar weer tijdelijk, het enige wat echt telt is bevrijding door op te gaan in (herkenning van) het Heldere Licht.

(*)Engelse vertaling door Robert A.F. Thurman

    Het Tibetaanse Dodenboek

    Altamira-Becht,  2006

link:

Het interview door Wilma de Rek in de Volkskrant (€)  HIER

Allereerst een sigaretje

De hemel van… Renate Dorrestein

(De hemel van… Afl. 1)

In mijn vorige blogpost beschrijf ik de “moderne hemel” als een individueel maatwerk, iedereen creëert er zijn eigen ideale omgeving.

Deze week overleed Renate Dorrestein (64). In de Volkskrant van 16 september 2017 stond nog een mooi interview dat Wilma de Rek met haar had. De schrijfster is op dat moment ernstig ziek en weet dat ze niet lang meer te leven heeft. Tijdens het interview komen ook onvermijdelijk de dood en het hiernamaals ter sprake. Dorrestein komt uit een katholiek nest, bidt en gelooft in God.

RD: “Dat is heel troostrijk, want wij gaan allemaal door naar de hemel- natuurlijk ga ik naar de hemel, wat heb ik in de hel te zoeken, ik ben mijn leven lang een ontzettend brave vrouw geweest. En daar gaan we het heel fijn hebben.”

RD: “Mijn voorstelling van het hiernamaals is behoorlijk kinderlijk. Ik ga er vanuit dat ik boven heel druk zal zijn met het hernieuwen van de contacten met de mensen die ik zo lang heb moeten missen. Het eerste wat ik doe als ik dood ben is een sigaretje opsteken- ik ben nog niet zo lang geleden gestopt.”

Renate Dorrestein relativeert haar uitspraken wel: “Alle geloof is hoop hoor, maar het is wel heel troostend”. En: “Een ding weet je zeker: je komt hier niet levend vandaan, dus je kan je maar beter ergens op verheugen in plaats van te denken dat er niets blijkt te zijn. Ik denk wel: zou ik in de hemel nog steeds boeken zitten te schrijven?”

links:

Het interview door Wilma de Rek in de Volkskrant (€)  HIER
Meer Dorrestein  HIER

De evolutie van de hemel

In Trouw stond laatst een kort artikel met als titel: "Als de hemel geen plek is, wat is het dan wel?" Gezien de toegemeten lengte van dit lichtvoetige stuk zag 'De krant met Verdieping' er kennelijk ook niet veel brood (meer) in. Maaike van Houten bezocht in de Amsterdamse Westerkerk het symposium "Lieve Hemel", waar theoloog Jan Muis betoogde: "Niet alles wat niet waarneembaar of niet voorstelbaar is, is automatisch ondenkbaar". Het kan best allemaal, heus.

De (traditionele) hemel lijkt op z'n retour. Volgens Trouw denken "moderne mensen" dat de hemel niet bestaat, hooguit als "zorgeloze plek waar opa z'n biertje drinkt" en ons moeizame gedoe geamuseerd gadeslaat. Zij stellen vragen als: Zien mensen elkaar terug? Waar in het universum is die hemel precies? En is god daar?

Ik denk dat er nog volop in een hemel geloofd wordt, maar op een andere manier. Ooit was het de ultieme troostplek, de grote beloning. De wortel die je tijdens je leven kreeg voorgehouden, "hierná word het leuk...". En die plek in de hemel moest je dan ook nog eens zuur verdienen, een welhaast onmogelijk doel met als enig en eeuwig alternatief de tegenhanger Hel. Hoor je daar nog wel eens iemand over? De hemel is het standaard hiernamaals geworden, lijkt het.

Overledenen met vleugeltjes en harpjes op een wolkje zie je alleen nog in flauwe cartoons. Verdwenen ook zijn de paradijselijke tuinen en de glooiende groene velden al dan niet in mist en nevelen gehuld. De hemel is meer individueel maatwerk geworden. Iedereen creëert er zijn eigen omgeving en decor, zijn persoonlijke hemel en zet hier zijn favoriete bezigheden voort, maar dan zonder aardse belemmeringen. Misschien wel een eeuwigdurend dancefeest of houseparty (voor mij de hel), wie zal het zeggen.

De moderne hemel lijkt op de godenwereld, de hemel uit het Bardo thödol. Een heerlijke illusie die je zelf creeërt, een product van je eigen geest. Het is een van de zes loka's en het Bardo thödol doet er niet enthousiast over, want hoe prachtig en aangenaam ook: het is maar een tijdelijke bevlieging. Op een gegeven moment heb je er toch genoeg van en besef je dat je weer verder moet.

link:

Het artikel van Maaike van Houten in Trouw (€)  HIER

Bevrijding

Shih-t'ou

Op een keer vroeg een bhikshu aan dhyana-meester Shih-t’ou(*) : ‘Wat is bevrijding?’

De meester vroeg op zijn beurt: ‘Wat houdt je gevangen?’

Uit:

De Sutra van Hui-neng

Vertaald door Wong mou-lam

Ankh-Hermes 2001

(*) Shih-t’ou of Shitou Xiqian (700-790) was een zenboeddhistische monnik, leerling van zen-patriarch Hui-neng.