Wat ziet een boeddha in sambhogakaya?

In een vorige blogpost vroegen wij (de twijfelachtige bhiksu Chih-tao en ik) ons af wie er dan zo enorm geniet van die grote gelukzaligheid in nirvana? Nou, niemand dus, legde Hui-neng uit. Er is geen genieter of niet-genieter, er is geen zelf, er is geen dualiteit. Nirvana is voorbij alles. Hier geen ontstaan of vernietiging, maar de manifestatie van absolute rust. Klinkt goed nietwaar? Maar ‘je’ zult het dus nooit ‘ervaren’. Misschien kan een boeddha in sambhogakaya het ‘zien’? Op de drempel van nirvana doorziet hij volledig hoe de illusie tot stand komt, is tot verlichting gekomen, maar ook weer niet helemaal. Een verlichting light. Wat moet ik me daar bij voorstellen? En waar bevindt die boeddha zich?

Een overledene die het eerste en het tweede heldere licht niet begrepen heeft, beschikt weer over een (illusionair) lichaam. Zal de situatie waarschijnlijk niet herkennen en vraagt zich af of hij nu wel of niet overleden is. Vergelijkbaar misschien met het dagelijks leven. In theorie erken je dat dualiteit illusie is, maar helaas rijst telkens weer opnieuw de vraag of het wel écht zo is. In de bardo van dharmata zit een ‘totale’ bevrijding (opgaan in absolute eenheid) er niet meer in. De energie versnippert en dualiteit doet zijn intrede. Voor de boeddha in sambhogakaya speelt alles wat volgt zich op een bepaalde ‘plaats’ af, namelijk in een van de vijf boeddhagebieden. Bijvoorbeeld in het middenrijk, het Samengebalde Rijk. ‘Plaats’ is hier natuurlijk beeldspraak. De drie kaya’s zijn ook drie verschillende bewustzijnsniveaus, altijd gelijktijdig aanwezig. In sambhogakaya is de dualiteit volmaakt in evenwicht, waarbij de tegendelen elkaar als het ware neutraliseren. Het houdt alles wat ooit zal bestaan in zichzelf besloten. Een onvoorstelbaar potentieel van mogelijkheden, dat uiteenspat in de ‘tienduizend wezens’ van nirmanakaya.

Maar wat ziet nu die boeddha in sambhogakaya? Hij heeft de illusie door, staat op de rand van nirvana, maar blijft toch een beetje plakken in de dualiteit. Ziet hij hier de mogelijke toekomst? En staat die vast of kunnen de elementen nog gehutseld worden. Denk aan die puzzel metafoor laatst: is de hele puzzel gelegd, de 10.000 stukjes keurig geordend op hun eigen plek? Of zitten al die stukjes nog in de doos en is de afbeelding zelfs nog niet definitief? Volgens Sogyal Rinpoche zijn al de mogelijke verschijnselen in samsara of nirvana altijd al volmaakt en volledig geweest en zullen zij dat altijd zijn. De essentie van alles is leeg en zuiver, maar de natuur van alles is rijk aan kwaliteiten, ‘zwanger van elke mogelijkheid’. Een onophoudelijk scheppend veld, oneindig en dynamisch, altijd spontaan volmaakt.

ngé jung

Dit is het bardoblog. Hier gaat het meestal over dood, sterven en een eventueel hiernamaals. Geen populaire onderwerpen, veel mensen willen hier liever niet aan herinnerd worden of over nadenken. Misschien hooguit een beetje over een hemel of zoiets, en dan vooral als iemand anders overleden is. Waarschijnlijk vinden zij mijn interesse ‘morbide’.

In Tibet ligt dat anders. Contemplatie over de dood zou leiden tot een gevoel van wat daar ngé jung wordt genoemd, 'drang naar bevrijding'. Ngé betekent 'feitelijk' of 'absoluut', en jung betekent 'eruit komen', 'uitstijgen boven', of 'geboren worden'. Als je veel en diep nadenkt over de dood kun je een werkelijke verandering opwekken. Er ontstaat een gevoel van afkeer en je bent steeds meer bereid je patronen los te laten. Je ontstijgt ze en uiteindelijk zul je je er makkelijk van kunnen bevrijden. Het besef dat je niet veroordeeld bent tot je gewoonten en dat bevrijding mogelijk is geeft vertrouwen en blijvende inspiratie. Een nieuwe kracht. Als je in staat bent los te laten ga je de dingen ruimer zien.

Nadenken over dood en vergankelijkheid kan dus ook vreugde opleveren.

bron:

Sogyal Rinpoche

Het Tibetaanse boek van leven en sterven

Servire 1996, vijfde druk

Kort lontje?

“We kunnen niet verwachten in vrede te sterven als onze levens gewelddadig zijn geweest, of als onze geest voornamelijk beheerst wordt door emoties als woede, gehechtheid, of angst. Als we goed willen sterven, moeten we dus leren goed te leven; als we hopen op een vredige dood, moeten we zorgen voor vrede in ons hart en in ons bestaan.” (Dalai Lama)