In het Bardo Thödol kun je lezen over Het
Heldere Licht, dat verschijnt op jouw sterfmoment. Maar volgens de
Tibetaans-boeddhistische literatuur zou je daar ook een flits van kunnen
ervaren bij niezen, flauwvallen, slapen en seksuele gemeenschap. Dat komt, zo vertelt
de dalai lama in de vorige blogpost, omdat je sterke zelfgevoel op deze
speciale momenten een beetje minder sterk is. In verband met deze bereidheid
onszelf te verliezen, noemt zijn gesprekspartner Joyce McDougall slapen en
orgasme hier zelfs “veredelde vormen van sterven”.
Thurman heeft een nogal eigenzinnige en uitbundige manier van vertalen, die ik steeds meer ga waarderen. In zijn voetnoot legt hij eerst uit waarom hij de Sanskrietterm Vidyadhara (letterlijk ‘kennishouder’) in dit geval vertaalt als Heldhaftige Wetenschapper. De term verwijst naar de wetenschappers van de geest van het oude India en Tibet, zegt hij. Ze dragen geen witte jassen en hun laboratoria bevinden zich in de innerlijke werelden, alleen toegankelijk door het beheersen van de geest en de mentale factoren. Toch zijn ze de wezenlijke wetenschappers van die niet-materialistische beschaving geweest.
Maar het omgekeerde kan ook nog. Realisatie van zelfloosheid kan leiden tot ‘orgastische gelukzaligheid’, schrijft Robert Thurman in een voetnoot bij een van de Gebeden voor de tussenstaat in zijn Tibetaanse Dodenboek. (Om precies te zijn, bij een van de verzen van Het gebed om verlossing van de engten van de tussenstaat:)
Als ik
in het cyclische bestaan ronddool, voortgedreven door krachtige instincten,
mogen de
Heldhaftige Wetenschappers me leiden op het pad van het heldere licht van
orgastische wijsheid!
Mag hun
beste groep van partner-engelen me in de rug steunen,
me van
de gevaarlijke engten van de tussenstaat verlossen
en me
naar het volmaakte Boeddhaschap leiden!
Thurman heeft een nogal eigenzinnige en uitbundige manier van vertalen, die ik steeds meer ga waarderen. In zijn voetnoot legt hij eerst uit waarom hij de Sanskrietterm Vidyadhara (letterlijk ‘kennishouder’) in dit geval vertaalt als Heldhaftige Wetenschapper. De term verwijst naar de wetenschappers van de geest van het oude India en Tibet, zegt hij. Ze dragen geen witte jassen en hun laboratoria bevinden zich in de innerlijke werelden, alleen toegankelijk door het beheersen van de geest en de mentale factoren. Toch zijn ze de wezenlijke wetenschappers van die niet-materialistische beschaving geweest.
Vervolgens
over het Tibetaanse lhan skyes
(Sanskriet: sahaja), dat letterlijk
betekent ‘geproduceerd door verbinding’. Thurman vertaalt het als ‘orgasme’ of (bijvoeglijk)
‘orgastisch’, terwijl het vaker wordt vertaald als ‘aangeboren’ of
‘natuurlijk’. Maar deze termen vindt hij te algemeen, omdat het specifiek
verwijst naar die grote gelukzaligheid van het smelten van zelf-gewoonten die
uit de realisatie van zelfloosheid voortkomt en die een gelukzaligheid is
waarvoor de wereldlijke metafoor de seksuele gelukzaligheid is. De term ‘orgastisch’
mag in eerste instantie dan misschien schokken, ze is een schot in de roos voor
deze totale, orgastische gelukzaligheid die het gewone leven en dood volkomen
overstijgen door de onvoorstelbare wijsheid van zelfloosheid.
Hier
hetzelfde vers nog eens, maar in de vertaling van Chögyam Trungpa:
Wanneer
ik gedreven door sterke onbewuste neigingen voortga in samsara,
Op het stralend
lichtend pad van de ingeboren wijsheid,
Mogen de
vidyadhara-krijgers voor mij uit gaan,
Hun
gezellinnen, de schare van dakini’s, achter mij komen;
Helpt
mij het gevaarvolle pad van de bardo te gaan,
En leidt
mij naar de volmaakte Boeddhastaat.
Robert
Thurman vindt de Gebeden ontzettend
belangrijk. Volgens hem vormen ze de ruggengraat van het Bardo Thödol, het kernprogramma van het gehele proces. Er wordt
doorheen heel het Bardo Thödol
regelmatig aan gerefereerd. De verzen worden (als onderdeel van de tekst) gereciteerd
voor de overledene in de bardo. Of, beter nog, tijdens leven alvast uit het
hoofd geleerd.
Dit gebed
(om verlossing van de engten van de tussenstaat) volgt de volgorde van de
ervaringen in de tussenstaat van de realiteit (bardo van dharmata), door te
bidden dat alle elementen van het gewone bestaan (hier gepersonifieerd als
boeddhavormen en wijsheidwezens) veranderen in onderdelen van de bevrijding (transformatie
van de vijf vergiften).
bronnen:
Robert
A.F. Thurman
Het
Tibetaanse Dodenboek
Altamira-Becht
2006, 2e druk
Francesca
Fremantle en Chögyam Trungpa
Het
Tibetaans Dodenboek
Servire
1991
