Zin

Dit is de laatste blogpost van dit jaar. Als het goed is, zal ik in januari de draad weer oppikken.

2023 was een mooi blogjaar, ik heb regelmatig gepost. Het was weer erg fijn om te maken, waarbij ik speciaal de blogposts over Tukdam en Janwillem van de Wetering wil vermelden. Verder waren er dit jaar korte series over de geschiedenis van het Tibetaans Dodenboek, en over het psychologisch commentaar van C.G. Jung.

Ik wens iedereen een prettige en rustige jaarwisseling toe, en al het goede voor een actief nieuw jaar, met veel bespiegeling.

bron afb.: sigmund.nl

Anderen

Ik herinner mij mevrouw P., een wat serieuze oude dame, met wie ik wel eens een praatje maakte. Meestal kort, want zij had vaak haast. Dat kwam door haar “sociaal werk”, zoals ze altijd benadrukte. Zij liep namelijk een aantal mensen na, door haar steevast “bejaarden” genoemd. Zelf was ze de pensioengerechtigde leeftijd ook al ruimschoots gepasseerd, maar waarschijnlijk was haar uitgangspunt dat je, zolang je bejaarden ondersteunt, zelf nog niet oud bent. Dat je dat daarmee op afstand houdt.

Misschien is dat, bewust of onbewust, ook het geval met de filosofe uit dit stripje van Pieter Geenen. Zolang je over de dood plappert, blijft deze abstract en buiten beeld (of het moet anderen betreffen). Deze gedachtegang sluipt er zo in, dat kan iedereen gebeuren.

Maar de dood doet niet aan filosofie of theorie, alleen aan praktijk.

klik op afb. (bron: Pieter Geenen, Trouw)

Yidam beoefening

Sebo Ebbens schreef op Bodhi een artikel over yidams, en dan speciaal de yidam Chenrezig. Nu ben ik bijzonder geïnteresseerd in yidams, omdat ze als beschermgoden een belangrijke rol spelen in de instructies van het Bardo Thödol. Avalokiteshvara (Chenrezig) wordt daarin genoemd en geëerd als de perfecte yidam ‘voor iedereen’, op hem kun je altijd rekenen. Deze ‘Boeddha van Mededogen’ wordt vaak afgebeeld met duizend ogen, die het lijden in alle hoeken van het universum zien, en duizend armen die overal hulp verlenen.  

 

Hoewel het Bardo Thödol even ter sprake komt, blijkt het stuk van Ebbens meer een praktische instructie voor yidam beoefening te zijn, visualiseren bij meditatie, met als doel mededogen (bij jezelf) op te wekken. “Visualisatie waarbij je tot in detail een bodhisattva voor ogen neemt en deze daarna in jezelf oplost. Op die manier roep je de verlichte kwaliteiten van de bodhisattva in jezelf op. Zo ontwikkel je bijvoorbeeld de kwaliteit van mededogen, door je te vereenzelvigen met yidam Chenrezig.”

 

 

In het Tibetaans boeddhisme zijn er talloze yidams te vinden, vertelt Ebbens, waarvan er in het dodenboek meer dan honderd beschreven worden. “Elke yidam representeert één of meer aspecten van de verlichte staat van geest”, is daar een afbeelding van. De yidam Chenrezig bijvoorbeeld staat voor de kwaliteit van het inherente mededogen, en Vajrapani representeert de kwaliteit van de vijf vaardige handelwijzen waarmee we dat mededogen kunnen vormgeven. Groene Tara helpt ons om ons te bevrijden van de angsten die ons afhouden van openheid. En Manjushri zorgt ervoor dat we contact kunnen maken met onze helderheid door het doorsnijden van wat ons belemmert.”

Ebbens vermeldt hierbij dat de yidams soms toornig worden afgebeeld, en soms vriendelijk. “Als ze toornig afgebeeld zijn, is dat omdat ze ons duidelijk willen maken dat we echt moeten luisteren naar wat ze te zeggen hebben. In elk geval verbinden we ons met één of meer kwaliteiten van de verlichte staat van geest, als we ons met één of meer van deze yidams verbinden.” Dat doen we door het visualiseren van een yidam, “daarmee activeren we onze eigen, inherente kwaliteiten zoals openheid, helderheid en mededogen, zodat we deze in kunnen zetten in ons dagelijks bestaan.”

Ervaring met visualiseren kan nog goed van pas komen, denk ik. Het Bardo Thödol geeft instructies aan de overledene, die passen bij zijn niveau van ontwikkeling. Als hij zich bijvoorbeeld bezighield met visualisatiebeoefening, krijgt hij de tekst (sadhana) voorgelezen die de visualisatie en verering van zijn godheid beschrijft. Dat moet hem aan zijn yidam herinneren. En in de bardo van wording bijvoorbeeld, wordt de overledene geadviseerd op Avalokiteshvara te mediteren, en hem te visualiseren, om zodoende niet opnieuw in een moederschoot of bestaanswereld te belanden.

Volgens Ebbens is het woord yidam is moeilijk te vertalen, in het Engels meestal ‘deity’, in het Nederlands wordt dat dan ‘godheid’. Maar die vertaling levert vooral misverstanden op. Yidam is een afkorting van de Tibetaanse begrippen ‘yid kyi dam tshig’. Dat betekent ‘onze geest (yid kyi) vol verbinden (dam tshig) met een afbeelding die de verlichte kwaliteiten van onze geest representeert.’ Ik moet denken aan Robert Thurmans vertaling van het Tibetaans Dodenboek, daarin komt het woord yidam helemaal niet voor. Hij noemt het consequent “je archetypische boeddhavorm”.

Het artikel van Ebbens vind je HIER.