zaterdag 24 april 2021

Lincoln in de Bardo (George Saunders)

 
In 2017 verscheen Lincoln in de Bardo, de eerste roman van de Amerikaanse schrijver George Saunders (1958). Hij kreeg er de prestigieuze Booker Prize voor. Saunders was eerst vooral bekend om zijn korte verhalen.

Het is februari 1862. President Abraham Lincoln is ontroostbaar als zijn zoontje Willie (11) overlijdt na een kort ziekbed. Het jongetje wordt bijgezet in een crypte, maar zijn vader kan hem nog niet loslaten en gaat ’s nachts terug naar de begraafplaats om het dode lichaam in zijn armen te nemen. Hij heeft een zware tijd als president (het land is in burgeroorlog), en nu wordt hij ook nog verscheurd door verdriet om zijn kind. Lincolns bezoek veroorzaakt grote opwinding onder de vele geesten die op de begraafplaats rondwaren, maar daar merkt hij niets van.

De dode Willie bevindt zich in de bardo. In het Tibetaans boeddhisme is dat de tussenstaat tussen overlijden en reïncarnatie (of bevrijding), maar Saunders versie van ‘de bardo’ heeft daar niet veel meer mee te maken. In feite heeft hij alleen de naam, het begrip, gekaapt en daar vervolgens zijn eigen fantasie op losgelaten. In interviews geeft hij dit zelf ook toe. Hij heeft elementen ingevoegd uit christelijke en Egyptische hiernamaals, om het wat algemener en minder vastomlijnd te maken. Met de voor velen wellicht exotische term ‘bardo’ wil hij voorkomen dat de (westerse) lezer allerlei ingesleten vooroordelen en verwachtingen wat betreft het hiernamaals mee laat spelen. Persoonlijk vind ik dat een beetje goedkoop effectbejag. Bardo roept bij mij juist allerlei precieze verwachtingen op, die nu niet worden waargemaakt. De titel van het boek is daarmee misleidend, en bovendien is het niet eens Lincoln die in dit hiernamaals verblijft, maar zijn zoontje. Met enige goede wil zou je kunnen zeggen dat de situatie nog het meest lijkt op de bardo van wording, een van de tussenstaten die beschreven worden in het Bardo Thödol (Tibetaans Dodenboek).

In Saunders tussenstaat verblijven de overledenen die niet weten dat ze dood zijn, of dit niet willen erkennen. Ze kunnen het aardse bestaan (nog) niet loslaten en hangen als geest rond op de begraafplaats. Zij denken dat ze ziek zijn, en dat deze situatie maar tijdelijk is. Hun doodskist is een krankenkist, de tombe is een krankenhuis. Deze omgeving is voor kinderen extra schadelijk. Daarom proberen drie goede geesten Willie verder te helpen. Als vader Lincoln hem nu maar zou kunnen loslaten, dan is hij vrij en kan hij deze bardo verlaten.

Lincoln in de bardo is een vreemd, maar prachtig boek over rouw en verwerking. Vol inlevingsvermogen wordt beschreven hoe mensen zich hardnekkig blijven vasthouden aan liefde, terwijl het toch allemaal voorbij is. Een verhaal met (gelukkig) ook veel ruimte voor absurde humor en gestoorde figuren, zoals we dat bij Saunders gewend zijn. Ik kan het iedereen aanraden.

In een volgende blogpost zal ik wat overeenkomsten en verschillen behandelen, tussen George Saunders bardo en de Tibetaanse bardo van wording. 
 
 
Lincoln in de Bardo 
George Saunders 
De Geus, 2017 
349 blz.