Awkward

Djinini, het eerste sterfgeval

In het boek Droomtijd, een verzameling mythen uit de ‘eindeloze scheppingstijd van de Aboriginals’, kwam ik het verhaal van de eerste dood tegen. Ik geef het hier kort weer.

Purukupali en zijn vrouw Bima zijn een gelukkig stel. Hun zoontje heet Djinini. Toch duikt Bima op een slechte dag (letterlijk) de bosjes in met een andere man. Het is Tjarapa die haar verleidt, en overhaalt om de slapende Djinini een poosje alleen te laten in de schaduw van een boom. Helaas vergeet Bima de tijd op deze snikhete dag, en als ze eindelijk bij haar kind terugkomt is de schaduw allang verschoven en ligt Djinini dood in de brandende zon.

Purukupali is ontroostbaar en woedend. Hij slaat Bima met zijn boemerang en zij vlucht het bos in. Tjarapa heeft grote spijt en smeekt Purukupali om het lijk van Djinini, zodat hij hem weer tot leven kan wekken in drie dagen. Maar het komt tot een tweegevecht, een lange bittere strijd. Ze brengen elkaar diepe wonden toe, en vallen uitgeput en zwaargewond neer.

Purukupali staat op en neemt zijn dode zoontje in zijn armen. Hij loopt achteruit het water in en roept dat vanaf dat moment alle levende wezens op aarde hetzelfde lot als zijn zoon te wachten staat: sterven. Vader en zoon verzinken in het water en er ontstaat een reusachtige draaikolk. Die is er nog steeds op die plek.

Tjarapa stijgt omhoog aan de hemel en verandert zich in de maan. Zijn wonden, veroorzaakt door Purukupali, kun je nog zien. Maar ook Tjarapa ontkomt niet aan de dood. Telkens opnieuw sterft hij, maar maakt zich na drie dagen altijd weer levend en begint zijn reis langs de hemel van voren af aan. De ontrouwe Bima verandert zich in een wulp, die met een luide treurige roep elke nacht opnieuw het leed uitdraagt dat zij voelt om de dood van haar kind en om het ongeluk dat zij met haar gedrag over de wereld heeft gebracht.

Interessant in dit verhaal vind ik het eventueel tot leven wekken in drie dagen. Verder het gegeven dat de dood (indirect) veroorzaakt is door lust, overspel en lichamelijke activiteiten. En vooral het feit dat toch ook in deze jager/ verzamelaar cultuur de vrouw de schuld krijgt van een groot onheil dat (onder andere) de hele mensheid treft.

 

 

bron:

Droomtijd

Uitgeverij Elmar, 2004

Lichtpuntje of duistere tijd

De Toverberg is het bekende boek van Thomas Mann uit 1924. Een zeer lang verhaal dat zich geheel afspeelt in een luxe sanatorium in het Zwitserse Davos. Er zijn veel zieken die er overlijden, maar een ‘lijdensoord’ is het bepaald niet. De welgestelde patiënten blijven er soms jaren plakken. Hoofdpersoon Hans Castorp bijvoorbeeld kwam er voor een bezoek van drie weken aan zijn neef, maar rekte zijn verblijf tot maar liefst zeven jaar. 

 

Spoiler! 

Op bladzijde 670 van mijn exemplaar komt de neef, Joachim Ziemßen, te overlijden. Zijn moeder is daarbij aanwezig, en ‘kamerheer’ Behrens (de hoofdarts van het sanatorium) probeert haar te troosten met enkele (naar zijn mening) geruststellende opmerkingen over sterven en hiernamaals. Behrens: ‘Op het laatst zal hij veel slapen en zoet dromen, meen ik u te kunnen beloven, en als hij op het allerlaatst niet toevallig zou slapen, zal hij toch een korte, ongemerkte overstap maken, het zal hem tamelijk om het even zijn, daar kunt u van op aan. Dat is overigens de normale gang van zaken.’

Behrens zegt de dood te ‘kennen’ en noemt zich zelfs diens ‘oude bediende’. De dood wordt in het algemeen overschat, maar heeft toch bijna niets om het lijf. Want wat er aan vooraf gaat (ziekte, lijden), hoort immers bij het leven. De dood beleef je niet, niemand zou er iets zinnigs over kunnen zeggen, zelfs al zou je terugkomen. ‘We komen uit het duister en we gaan naar het duister, en er tussenin liggen belevenissen, maar begin en einde, geboorte en dood, worden door ons niet beleefd, ze zijn niet subjectief van aard: als gebeurtenissen horen ze volledig thuis in het domein van het objectieve, iets anders kan ik er niet van maken.’

Dit lijkt op het bekende citaat van Nabokov over het leven als slechts een kort lichtpuntje tussen twee eeuwigheden van duisternis. Heel veel mensen denken daar precies omgekeerd over, zij ervaren het leven als een duistere tijd, tussen twee perioden van licht.

En Gummbah heeft (natuurlijk) zo zijn eigen interpretatie. In zijn cartoon wordt een sullige figuur (‘leven’) vanuit de geboorte regelrecht naar de dood geschoten, dwars door een kloof ‘niets’. In zijn hand een koffertje ‘vrije wil’.

bron afb: knipsel Volkskrant

 

bron: 

Thomas Mann

De Toverberg (1924)

Vertaling Hans Driessen

De Arbeiderspers, 2012

Logisch en rechtvaardig

De ongelooflijke podcast – 17 aug. (2)

In de vorige blogpost had ik het over een aflevering van De ongelooflijke podcast, met als onderwerp bijna-doodervaringen. Inmiddels heb ik ook het tweede uur daarvan beluisterd.

Naast de presentator zitten aan tafel schrijver en theoloog Reinier Sonneveld, en de vaste theoloog van deze EO produktie, Stefan Paas, die er voor moet zorgen dat de zaak niet te veel uit de christelijke bocht vliegt. Over bde gaat het allang niet meer, de twee ‘schriftgeleerden’ (een vrijzinnig en een orthodox exemplaar) gaan uitgebreid met elkaar in de slag over het al dan niet bestaan van een eeuwige hel. Het gesprek verzandt in een eindeloze discussie, waarbij allerlei kerkvaders worden geciteerd en vertalingen die het beste in ieders straatje passen. De heren proberen elkaar af te troeven. Het gaat allang niet meer om de luisteraar, en elke eventuele vleug spiritualiteit wordt kapot geredeneerd.

Gezamenlijk standpunt is dat het verhaal van de hel (en de rest) ‘logisch en rechtvaardig’ moet zijn, liefst ook naar de huidige maatstaven. Dat blijkt nog een hele toer voor beide theologen (bijbel en christendom zijn vaak helemaal niet logisch en rechtvaardig), maar zij zitten nu eenmaal vast aan het toch wel merkwaardige christelijke verhaal dat zij ooit als basis en uitgangspunt gekozen hebben. Alle rare oosterse godsdiensten en theorieën zijn in het eerste uur van de podcast al van tafel geveegd.

Stefan Paas houdt vast aan De Geschriften, en Reinier Sonneveld probeert al redenerend een eigen variant te vinden, waar hij vrede mee kan hebben. In zijn laatste boek heeft hij daartoe de hel helemaal afgeschaft, en gaat iedereen standaard naar ‘de hemel’ (die dan eigenlijk gewoon ‘hiernamaals’ zou moeten heten, als er toch verder niets anders is). Waarbij de geneugten van de ouderwetse hemel gelukkig nog wel worden gehandhaafd. Het is er prettig toeven, met veel oude bekenden. De boodschap is dus weer: hierna wordt het leuk. Daarmee worden gelovigen al eeuwenlang zoet gehouden.

Aan het slot van de podcast wordt Sonneveld met zijn boek gecomplimenteerd via een citaat daaruit over ‘de dood’, die hij een vreselijke belediging vindt voor het leven. Er deugt helemaal niets van, totaal niet logisch of rechtvaardig.

 

De ongelooflijke podcast – 17 aug.

Deze week luisterde ik naar een aflevering van De ongelooflijke podcast, waarin ene Reinier Sonneveld werd geïnterviewd over de bijna-doodervaring die hij als kind heeft gehad. Volgens de introductie heeft Sonneveld zich daarna zeer uitvoerig verdiept in de wetenschappelijke onderzoeken naar dit fenomeen.

Sonneveld, theoloog en schrijver van o.a. thrillers en musicals, hoort zichzelf graag praten. Hij steekt gelijk uitvoerig van wal, waarbij alle clichés langskomen, de bekende verhalen. Hierbij wordt hij enigszins afgeremd door de vaste tafelgast, een gortdroge orthodoxe collega-theoloog, die hier speciaal schijnt te zitten om te relativeren en de boel vooral binnen de christelijke paden te houden. We zijn hier wel bij de EO. En wat sluit zo’n bde dan mooi aan bij het christelijk gedachtegoed met een liefdevolle god.

De heren doen wat afwijzend richting de ‘Oosterse godsdiensten’ en hun rare reïncarnatietheorieën. Die worden weggewuifd, want daar is dan wel onderzoek naar gedaan, maar het zijn bijna altijd kinderen, slecht vertaalde verhalen, en meestal gaat het om een gewelddadig overlijden. Huh? Daar heb ik nog nooit van gehoord. Maar als dat werkelijk zo is, lijkt het mij een interessant onderwerp voor een blogpost op in-tussen. Sonneveld goochelt nog wat met cijfers. Het door hem genoemde enorme aantal mensen met een bde lijkt me wat overdreven. En verder stelt hij dat 40% van de Nederlanders niet in een hiernamaals gelooft. Waar staat dat?

Ik ben tot halverwege de podcast gekomen, maar het tweede uur daarvan ga ik zeker ook nog beluisteren. Daarin stelt Sonneveld dat de hel niet bestaat en iedereen sowieso in de hemel komt.

 

bron afb: pieter geenen, trouw

 

(klik op het plaatje voor een betere weergave)