Soms kunnen familieleden nogal dwingend zijn, en blijven ze zich bemoeien met je huishouden, ook al zijn ze allang overleden. We zagen het in de vorige blogpost. Familiebanden kunnen knellen, ook over de dood heen. Toch vinden veel mensen het een fijne gedachte om hun verwanten ooit terug te zien, na hun eigen dood bijvoorbeeld. Zij hopen dan in het hiernamaals door een eerder overleden dierbaar familielid te worden opgevangen. Behalve dan in India, daar zijn het vaker religieuze figuren die dat doen. Mogelijk komt dat door de streng hiërarchische gezinsstructuur in dat land, want wie zit er na zijn dood te wachten op alwéér een autoritair familielid?
Ik moest daar laatst aan denken toen ik een oude podcast* van Robert Thurman beluisterde. Zijdelings kwam daar de rol van de guru ter sprake. Thurman legde kort het verschil hierbij in hindoeïsme en boeddhisme uit. In het monastieke boeddhisme en in het reguliere exoterische boeddhisme bijvoorbeeld is de rol van de guru sterk verminderd. Het lerarenmodel is een heel mooi model dat Kalyanamitra wordt genoemd, wat 'deugdzame vriend' betekent. Dus het idee van de leraar is eerder een vriend en een metgezel die misschien iets verder gevorderd is dan jij of iets weet wat jij niet weet of je kan helpen met iets. Ze proberen het Indiase patriarchale gezinsidee van de autoritaire vader (wat heel sterk aanwezig is in het guru-idee) zoveel mogelijk te ontmantelen. De wortelbetekenis van het Sanskrietwoord guru is letterlijk 'zwaar'. Guru betekent zwaar. En de vader is zwaar aan de top van het gezin in de Indiase patriarchale familie. Dus het boeddhisme deconstrueert dat in regulier studeren en onderwijzen. Maar in het geavanceerde onderwijs, dat esoterisch is gemaakt omdat mensen het verkeerd konden begrijpen als ze niet echt enige voorbereidende ontwikkeling hadden, komt het guru-idee weer terug. Omdat de juiste persoon ofwel de staat of de verworvenheid moet kanaliseren of belichamen die men wenst te bereiken. Soms kan dat zelfs iemand zijn die zelf niet verlicht is, als hij goed past binnen de traditie kan hij dienen als een soort icoon. Aldus Robert Thurman.
Eerlijk gezegd heb ik zelf altijd wat moeite met dat hele leermeester/ leerling verhaal. Die totale aanbidding, overgave en onderwerping soms. Ik weet het niet. Er zijn ook veel slechte voorbeelden te noemen, met excessen en misbruik. Die leermeesters zijn ook maar mensen, de sterstatus kan ze naar het hoofd stijgen. Ik denk hierbij ook aan Sogyal Rinpoche, juist iemand die altijd erg de nadruk legde op het grote belang van vertrouwen op de leermeester als ‘belichaming van levende waarheid’. Maar vervolgens bleek zijn eigen gedrag helaas geen reclame te zijn voor dit standpunt. Wat dat betreft heeft hij de zaak geen goed gedaan. Natuurlijk blijft de grote waarde en kwaliteit van zijn belangrijkste werk, Het Tibetaanse boek van leven en sterven, overeind. Dit boek heeft het onderricht bij heel veel mensen onder de aandacht gebracht en begrijpelijk gemaakt. En, zoals Sogyal Rinpoche zelf benadrukte: de waarheid van het onderricht staat voorop, en niet de persoonlijkheid van de leraar. Daar sluit ik mij van harte bij aan. Denk maar aan de woorden van Boeddha:
*Bob Thurman Podcast: Buddhas Have More Fun! Ep. 188, 26 okt 2018
