Tony Parsons en Sogyal Rinpoche

In het bekende boek* van Sogyal Rinpoche kom ik wat uitspraken tegen die mooi aansluiten bij een vorige blogpost. Daar vergeleek ik de ‘snelle’ boodschap van (bijvoorbeeld) een Tony Parsons met ‘oudere systemen’ als advaita vedanta en boeddhisme, en kwam tot de conclusie dat er vaak hetzelfde gezegd wordt.

Wat schrijft Sogyal Rinpoche? Verlichting is reëel en ieder van ons kan (als het meezit en met enige moeite) de natuur van de geest realiseren en op die manier datgene in ons leren kennen wat onsterfelijk en eeuwig zuiver is. Alle mystieke tradities van de wereld beloven dat, voegt hij daar aan toe. En het is voor ons allemaal, niet alleen voor een elite. Wie zou hij daarmee bedoelen? Waarschijnlijk toch ook mensen in de boeddhistische hiërarchie. En leraren (zoals hijzelf). Van leraren en meesters moet Parsons helemaal niets hebben, en ook niet van meditatie. En dat wordt dan juist weer aanbevolen door Sogyal, volgens hem de beste en meest efficiënte weg. Het doel daarvan is de natuur van de geest, ‘die als de hemel is’, in ons op te wekken en ons te laten zien wat wij wérkelijk zijn: onveranderlijk, zuiver gewaarzijn, dat aan het geheel van leven en dood ten grondslag ligt. Wat weer behoorlijk Tony Parsons klinkt.

In mijn blogpost noem ik diens boodschap behalve radicaal ook wel deprimerend. Wel een mogelijke bevrijding of verlichting, maar geen toeters en bellen, geen ‘feestelijk moment’, meer een nieuwe vorm van alledaagse sleur en vanzelfsprekendheid. Maar, zie ik nu, dat zegt Sogyal ook: het is onverwacht gewoon… En niet exotisch, fantastisch, ingewikkeld of esoterisch. Het is soms zelfs te eenvoudig om te geloven wanneer de natuur van de geest geïntroduceerd wordt. Wij zijn onnodig gecompliceerd. Onze gewone geest zegt ons dat dít het niet kan zijn, er moet toch meer aan vast zitten? Glorieuzer, met stralende lichten of engelen die ons ontmoeten, en een mysterieuze stem die bevestigt dat we nu geïntroduceerd zijn. Maar nee, zo’n drama is er niet. Ook dit klinkt behoorlijk Tony Parsons. Mensen hebben moeite met het goddelijke in het alledaagse te accepteren. De werkelijkheid is eenvoudig, zegt hij, en er is sowieso niets te bereiken. Verlichting is helemaal niets buitengewoons, het is onze algemene manier van zijn. Maar als je het vergelijkt met het gevoel van afgescheidenheid, dan is ontwaken iets heel bijzonders. Het gevoel van vervreemding is opeens verdwenen en je neemt alles op een andere manier waar. Misschien is dit hetzelfde als wat Sogyal, volgens zijn boeddhistische traditie, noemt ‘de natuur van de geest realiseren’. Lagen van verwarring bladderen af en je houdt eenvoudig langzaam op verward te zijn. Geleidelijkheid dus, bij deze ‘wijsheid van gewoon-zijn’.

En je moet er maar niet te veel over nadenken of het kapot redeneren. Daarover zijn Tony Parsons en Sogyal Rinpoche het in ieder geval eens. Parsons wijst het totaal af en Sogyal stelt dat we in onze cultuur het verstand overwaarderen. De logische geest lijkt interessant, maar is de kiem van verwarring en versluiering. Je kan zomaar geobsedeerd raken door je eigen theorieën, en volledig missen waar het om gaat. Onze ware natuur is niet iets speciaals, maar juist de zogenaamde ‘gewone wereld’ is raar, een enorme uitgebreide samsarische hallucinatie!

 

 

*Het Tibetaanse boek van leven en sterven

  Sogyal Rinpoche

  Servire, 1994

Twee meer

Mijn vorige blogpost werd besloten met een korte tekst die volgens mij liet zien dat boeddhistische teksten, in dit geval van Dudjom Rinpoche, en de ‘moderne’ kunstgrepen van bijvoorbeeld een Tony Parsons in feite niet (veel) verschillen.

Hier zijn er nog twee.

 

De oorsprong van alle verschijnselen is je geest.

Als je niet goed op hem let snelt hij ervaringen achterna,

vindingrijk in de spelletjes van misleiding.

Als je er direct in kijkt, is hij vrij van enige basis of

oorsprong,

In wezen vrij van enig komen, blijven of gaan.

  

                                                 Jamyang Khyentse Chökyi Lodrö

 

Dzogchen-meditatie gaat op subtiele en krachtige wijze om met alles wat in de geest opkomt, en beziet het vanuit een uniek gezichtspunt. Alles wat opkomt wordt gezien zoals het is, niet gescheiden van Rigpa en er niet mee in tegenspraak, maar als niet anders – en dit is een heel belangrijk punt – dan de manifestatie van zijn eigen energie, zijn ‘eigen straling’. 

                                                 Sogyal Rinpoche

Tony Parsons en de Meesters

De boodschap van Tony Parsons is nogal radicaal, hij noemt het een ‘wondermooi mysterie’, maar op mij komt het toch wat deprimerend over. Wel een mogelijke bevrijding of verlichting, maar niet als een soort feestelijk moment dat alles goedmaakt. Meer een nieuwe vorm van alledaagse sleur en vanzelfsprekendheid. Er is sowieso niets te bereiken, zegt Parsons en de werkelijkheid is eenvoudig en direct. En het kwartje kan zomaar ineens vallen, als je geluk hebt tenminste. Tot die tijd zijn we als goden die rondlopen in onze eigen schepping, in de veronderstelling dat we afgescheiden mensen zijn.

Meditatie en yoga vindt Tony Parsons niet perse zinvol, en van wat hij noemt ‘zogenaamde meesters’ moet hij al helemaal niets hebben, want er is niemand die een ander naar verlichting kan helpen. Leraren suggereren meestal dat ze uniek zijn en maken een volgeling afhankelijk, ze geven je absoluut niets en laten je hulpeloos achter. Ze voeden je eigen weerstand. Het leven is de enige leermeester en alles leidt naar ontwaken. Doe vooral geen moeite. De meest doeltreffende manier om maar niet wakker te hoeven worden is ernaar zoeken.

Er is veel verwarring ontstaan, vooral door onderricht uit het oosten. Mensen blijven op zoek naar zogenaamde spirituele ervaringen, het buitengewone. Ze hebben grote moeite om het goddelijke in het alledaagse te accepteren. Zoek een leraar die je niets biedt, geen hoop, geen methodiek, geen persoonlijk aanbod. Zoek iemand die al je geloofssystemen van tafel veegt, en die je altijd weer teruggooit in wat is, hier en nu. Wat we zijn heeft niets te maken met een verstild denken, egodood, loutering of al dat soort ideeën die we geleerd hebben over bepaalde toestanden waarin we zouden moeten verkeren. Dat soort onderricht heeft te maken met persoonlijke neigingen.

Verlichting is helemaal niet iets buitengewoons. Het is onze natuurlijke en alledaagse manier van zijn. Maar als je het vergelijkt met het gevoel van afgescheidenheid is ontwaken iets heel bijzonders. Het gevoel van vervreemding is opeens verdwenen. Je neemt alles op een andere manier waar. Alles wat ogenschijnlijk gebeurt bevat de uitnodiging, het maakt niet uit wat. Het enige dat in de weg zit, zijn onze intenties en onze verwachtingen. Het kan iedereen overkomen uit de droom te ontwaken, elk moment en ongeacht de situatie waarin hij of zij verkeert. Zelfs degenen die er totaal geen belangstelling voor hebben. Aldus Tony Parsons.

 

Nadenken over ‘leegte’ is heel belangrijk, heb ik gemerkt. Hebben boeddhisme en advaita vedanta toch meer in de aanbieding dan het moderne en snelle instant alternatief van Parsons? Of is zijn verhaal eenvoudiger en compacter, met bevrijding binnen handbereik? Bij herlezing van teksten van de oude religies lijkt er nu een boodschap achter de boodschap te zijn. En vaak wordt er kennelijk hetzelfde gezegd als bij Tony Parsons (maar minder bot).

  

 

Daar zuiver gewaar-zijn van het nu de ware Boeddha is,

Vond ik in openheid en tevredenheid de Lama in mijn hart.

Wanneer we beseffen dat deze oneindige natuurlijke geest het

wezen van de Lama is,

Dan is er geen reden voor drammerige gebeden of

sentimenteel geklaag.

Enkel door te ontspannen in deze ongekunstelde, open en

natuurlijke staat,

Verkrijgen we de zegen van spontane zelfbevrijding van wat

er maar opkom.  

                                                               Dudjom Rinpoche

 

Bron:

Zoals Het Is

Tony Parsons

Samsara 2009, 2^e druk

Severance en de bardo’s (2 van 2)

Vervolg van de vorige blogpost, waarin aflevering 7 van het tweede seizoen Severance behandeld wordt. Die is erg belangrijk voor de ontknoping, en de kijker krijgt een stortvloed aan niet chronologische beelden en indrukken te verwerken, waarin Gemma en Mark centraal staan. De episode heet chikai bardo en ego death komt ter sprake.

Severance vergt veel van de kijker, maar met enige inspanning is het (voor mij) nog net te volgen. Als je vervolgens wat rondkijkt op internet, zie je dat veel kijkers er mee bezig zijn en vragen hebben. Er zijn allerlei ideeën en theorieën.

Gemma probeerde te ontsnappen aan haar eigen cyclus van lijden en wedergeboorte, stelt iemand, maar werd verpletterd door de gehoorzaamheid van haar innie. Haar andere persoonlijkheden vertonen echter wel tekenen dat ze beginnen te breken.

Een ander vraagt zich af of Gemma de eerste ‘gescheiden’ persoon was? Maar komt tot de conclusie dat dit alles misschien al twintig jaar aan de gang is. Zij is mogelijk wel de eerste gescheiden persoon die meerdere gescheiden persona’s lijkt te hebben. Bijvoorbeeld Mevrouw Casey op de Severed Floor, maar ook een paar dieper in het Lumon gebouw, daar waar geen gescheiden verdiepingen zijn, maar gescheiden kamers. En het lijkt alsof die verschillende kamers verschillende persoonlijkheden naar voren kunnen brengen.

 

 

Weer een ander noemt de zes staten (bardo’s) uit het Tibetaans boeddhisme, chickai bardo is de vierde. Maar spelen de andere bardo’s misschien ook een rol in het verhaal? Er zijn scènes waarin Gemma opmerkt dat ze zes kamers heeft bezocht (op een slechte dag), en het lijkt er dan op dat elke kamer een bijbehorende bardo heeft. Datgene wat de Eagans van plan zijn, is wezenlijk verbonden met het boeddhisme, maar dan wel met een verdraaiing van de beginselen voor hun eigen doeleinden. Er zou een meesterplan kunnen zijn om Kier Eagon te helpen een eeuwig leven voort te zetten. 

 

Dit zijn de zes bardos:

 

Kyenay Bardo (Leven)

Samten Bardo (Meditatie)

Milam Bardo (Droom)

Chikhai Bardo (Dood)

Chonyid Bardo (Dharmata)

Sidpa Bardo (Wording) 

 

En dit zijn de zes kamers die Gemma die dag is binnengegaan:

 

Billings

Locknau

St. Pierre

Cairns

Zürich

Wellington 

 

(Meestal wordt Droom als nummer twee vóór Meditatie (nummer drie) gezet in het rijtje bardo’s. -RR) Ik vind de theorie van deze kijker erg interessant, maar de onderbouwing niet zo sterk. Toch denk ik dat er iets van klopt. In ieder geval 'mikt' het boeddhisme op bevrijding natuurlijk, en niet op een 'eeuwig leven'. In de basisverzen van de zes bardo’s (onderdeel van de gebeden voor de tussenstaat, die aan het Bardo Thödol zijn toegevoegd) worden de zes tussenstaten opgesomd, waarbij elk vers de inzichten en voornemens formuleert die uiteindelijk leiden tot bevrijding en verlichting. Maar met ‘zes’ kun je wat betreft het Bardo Thödol ook wel meerdere kanten op. Met de zes bestaanswerelden bijvoorbeeld, als het om wedergeboorte gaat. Of denk aan de serie 'speciale leringen' in Karma Lingpa’s ontdekte schat, gericht op de ervaringen in de bardo’s, met zes soorten van bevrijding: door horen (Bardo Thödol), dragen, zien, herinneren,  proeven en door aanraken. 

Er is nog een Tibetaanse link. De actrice Dichen Lachman (1982), die Gemma speelt, is geboren in Nepal en heeft een Tibetaanse moeder.

Severance en de bardo’s (1 van 2)

Severance is (volgens mij) veruit de beste serie van dit moment, ik wacht met ongeduld op het derde seizoen. Waarschijnlijk ken je het verhaal, ik ga het hier niet verder toelichten. Deze blogpost gaat over aflevering zeven van seizoen twee, met de titel Chikai Bardo. (Er zijn dus SPOILERS.)

Chikai bardo kennen wij natuurlijk uit het Bardo Thödol, het is het sterfpunt, waar het Heldere Licht verschijnt. Een extreem belangrijk moment voor de overledene, maar velen raken tijdens het proces buiten bewustzijn. In plaats van bevrijding worden zij teruggetrokken in de cyclus van wedergeboorten. Zij hebben de Eenheid niet herkend, en blijven in de ban van illusie en dualiteit. De personages in Severance zijn ook nog eens gesplitst in twee persoonlijkheden, de outtie en de innie.

In aflevering 7 staat het huwelijk van Mark en Gemma onder druk, want Gemma wordt maar niet zwanger. Ze zijn behandeld in een kliniek van Lumon, maar de drie rondes IVF waren geen succes. Gemma staat nu kennelijk op een mailinglijst van de kliniek en ontvangt vreemde ideografische kaarten met de post, een daarvan is een afbeelding van chikai bardo. Een soortgelijk kaartje was ooit gestolen van O&D (Optics and Design) door innie Dylan. Het lijkt op twee kerels die vechten, vindt Mark. Maar Gemma antwoordt dat het hier dezelfde vent is, die tegen zichzelf vecht, om zijn eigen psyche te verslaan, ego-dood.

Aan ego death wil ik ooit een aparte blogpost wijden. Het is "compleet verlies van subjectieve zelf-identiteit" (Wikipedia). Er zijn meerdere contexten, met gerelateerde betekenissen. De connectie ego death/chikai bardo is al eerder gemaakt. In 1964 bijvoorbeeld, verscheen The Psychedelic Experience, een gids voor lsd trips, geschreven door Timothy Leary, Ralph Metzner en Richard Alpert (Ram Dass). Zij baseerden het op het Tibetaans Dodenboek (Bardo Thödol) en onderscheidden drie fasen. De eerste, "ego loss, a complete transcendence of the self and game", noemen ze chickai bardo want volgens de schrijvers is deze zogenaamde ego-death (zoals ervaren onder invloed van LSD en andere psychedelische drugs) in essentie gelijk aan het stervensproces en heeft deze een soortgelijke begeleiding nodig.

Verder met Mark en Gemma. Op een avond hoort Mark van de politie dat Gemma is overleden bij een auto-ongeluk. Wij weten niet of dit een nepverhaal is, maar Gemma is dus wel verdwenen. De kijkers weten inmiddels dat zij wordt vastgehouden bij Lumon en allerlei experimenten ondergaat. In de eerste instantie waarschijnlijk vrijwillig, later dubieus. Zij is figuurlijk ‘dood’, gedoemd om gefragmenteerd en ‘herboren’ te worden in meerdere (innie) persoonlijkheden.  Ondertussen ervaart Mark ook een soort ‘dood’ in een proces dat op den duur zijn innie en zijn outie zal doden en een nieuwe (samengevoegde) zal scheppen.

Deze Severance aflevering is enorm desoriënterend, vooral door de ogenschijnlijk random montage van terugblikken en momenten in het nu. Een caleidoscoop van indrukken en beelden van Mark en Gemma samen, of hun belevenissen apart.

Wordt vervolgd in de volgende blogpost.

Time management

Ik wil hier iets plaatsen over Severance (de serie), maar dat kost meer tijd dan ik dacht. Dus eerst nog maar eens een cartoon.

 

Het Gezeik

bron afb.: sigmund.nl

Een grote zaal met fluwelen gordijnen

De hemel van… Jan Siebelink

(De hemel van… Afl. 29)

Coen Verbraak had een interview met schrijver Jan Siebelink in de podcast Over Leven van 10 mei 2025. Siebelink (87) publiceert al sinds 1975, maar werd pas in 2005 bekend bij het grote publiek met Knielen op een bed violen, een boek over zijn jeugd in een streng gelovig gezin. Er werden maar liefst 800.000 exemplaren van verkocht.

Vorig jaar overleed zijn vrouw Gerda, de grote liefde met wie hij zestig jaar samen was. Nu moet hij alleen verder en dat valt hem zwaar. Er zijn oude vragen en angsten over God, liefde en dood. Jan rekent uit, als hij misschien nog drie jaar zou leven, zijn dat ongeveer duizend dagen alleen. Hoe komt hij ze door? Deze lente bijvoorbeeld, het gemis is enorm. Gerda was niet gelovig, maar mocht wel als enige zijn vader voorlezen op diens sterfbed. Misschien ook omdat ze een heel mooie vrouw was.

Jan vraagt zich af hoe het nu met haar gaat. Het omhulsel is verdwenen, maar wat gebeurt er met haar geest en haar ziel? Volgens Paulus wordt ons een onvergankelijk lichaam toegedacht, zijn vader las dat heel vaak voor. Maar hoe zou dat dan zijn? Zij is nog wel ergens, denkt Jan. Hij is nieuwsgierig, want binnenkort zal hij daar zelf bijkomen. En ziet hij Gerda dan terug? Hij hoopt vurig van wel. Waarschijnlijk zit zij met zijn vader ter rechter hand Gods. En hij ziet zichzelf die grote zaal met fluwelen gordijnen binnenlopen, hij wordt verwacht, hij mag doorlopen van God. Althans, dat hoopt hij. Dan is hij daar en ze wenken naar hem. Maar hoe het er dan verder aan toe zal gaan, dat heeft hij allemaal nog te bedenken.

Hij piekert wel over het moment van de overgang, hoe zal dat gaan? Een fractie van een moment ben je er wel én je bent er niet. Maar Jan is vooral bang voor het oordeel, wat misschien op hem wacht na zijn dood. Hij heeft wellicht teveel aan zichzelf gedacht, maar toch ook wel veel goede dingen gedaan. En al die mooie boeken die hij geschreven heeft, die zullen toch ook mensen getroost hebben. Je wordt ‘gewogen’, dat is hem bijgebracht, en hij hoopt maar dat de weegschaal redelijk in evenwicht is. Hoewel zijn maatstaven maar burgerlijk zijn natuurlijk, God is veel groter.

Jan had het geloof uit zijn jeugd afgezegd en literatuur kwam ervoor in de plaats. Maar toen hij Knielen schreef ging hij zich weer helemaal verdiepen in zijn vaders boeken. En ja, de angsten van het geloof blijven toch wel heel diep in je zitten. Hij is ook wel jaloers op zijn vader die een directe band met God had. Dat zou je redding kunnen zijn als er verlossing bestaat. Toch was zijn vader ook angstig op zijn sterfbed, bang voor het oordeel. God hield zich afzijdig. Jan hoopt in ieder geval dat hij zelf de genade ontvangt om te kunnen geloven.

Hij heeft altijd een mystieke band met zijn vader gehad, en voelt zich schuldig dat hij diens verhaal gebruikt heeft voor zijn bestseller. Hij heeft daar veel geld mee verdiend, terwijl het boek misschien niet eens een duidelijk beeld geeft van dat geloof, dat hij zelf eigenlijk ook niet helemaal snapt.

Jan geniet nog wel van het leven en wil het nog niet loslaten, juist omdat hij zo bang is om dood te gaan. Maar hij voelt dat de eindigheid nu ook voor hem naderbij komt, en daarom wil hij zijn tijd zo goed mogelijk besteden. Hij moet trachten God te vinden om zo misschien nog de zaligheid te beërven. En vooral geen tijd vermorsen met voetbal kijken (op zondag nota bene) of in de zon zitten. Een bijbels schuldgevoel zegt hem dat hij dat niet verdiend. Maar met zijn veertig boeken zal hij toch niet snel beschuldigd worden van ledigheid, daar aan die hemelpoort. Hij heeft zijn talenten gebruikt en niet onder de korenmaat gezet. Maar je mag niet opscheppen, je moet nederig zijn.

Thuis

Een korte bespiegeling.

De stokoude weduwe van hiernaast is overleden. Zij woonde alleen. Een lief mensje dat tijdens haar langdurig ziekbed thuis verzorgd werd door een bonte waaier aan verplegers en een dochter.

Nu ligt zij opgebaard in haar woonkamer, nog steeds alleen. Dit fascineert mij. Op slechts een paar meter afstand ligt een dood lichaam, hangt een ‘bewustzijn’ rond, waarschijnlijk in verwarring door de totaal nieuwe situatie. Een bewustzijn, niet belemmerd door materiële zaken zoals een dunne muur.

Wat fijn voor de buurvrouw dat zij thuis is en in een vertrouwde omgeving mag wennen aan de overgang naar gene zijde (ja, ik schuw hier geen enkel cliché). Zou ze het Heldere Licht herkend hebben, of iets meegekregen van de bardo van dharmata? Dat is natuurlijk niet aan mij om te beoordelen, maar ik vrees toch van niet. Zij heeft zich niet met dit soort zaken beziggehouden tijdens haar leven, daar ben ik zeker van, de buurvrouw was streng gereformeerd.

Wat zal zij nu ‘zien’? Misschien wat zij verwachtte, Jezus, of een Oordeel, of overleden familieleden. In ieder geval wacht haar het eeuwige leven, de tekst op haar rouwkaart spreekt boekdelen.

Maar zoals gezegd, is er volop gelegenheid om aan de nieuwe toestand te wennen. Zij wordt al dagenlang met rust gelaten. Alles om het huis is rustig en lieflijk, de rozenstruik heeft nog nooit zo mooi gebloeid. Er zijn vogels in haar tuintje en andere dieren. Heel af en toe komen haar kinderen langs voor iets noodzakelijks. Maar die zijn rustig en blijven maar kort.

Wat mooi dat dit kan. In de Tibetaanse cultuur wordt aangeraden om de dode enkele dagen ongemoeid te laten, misschien is dat ook in andere culturen gebruikelijk. En wat is er nu meer vertrouwd dan je eigen huis, je eigen kamer? Hoe vreemd zal het zijn wellicht, voor een overledene in een uitvaartcentrum, of erger nog, in een ziekenhuis? Een soort Severance sfeer?

Ik droomde wel eens over de kelder van een wat kleiner ziekenhuis. Daar was het mortuarium, misschien had ik het bordje ergens gezien en was mijn verbeelding in gang gezet. Ik hoop niet dat het een vooruitblik was.

(Bron afb: AI)

Levensteken

Het is al weer een tijdje geleden dat ik iets op dit blog geplaatst heb. Inderdaad, de gang is er een beetje uit. Dat betekent niet dat ik mijn interesse verloren heb, ik heb op dit moment gewoon wat minder tijd over, en bloggen (op mijn manier) kost nu eenmaal veel tijd. Ik denk ook veel na over dualiteit en eenheid en wat het Bardo Thödol daar over zegt. 

 

Kortom, de frequentie van blogposts is nu wat laag, maar dat is tijdelijk.

Dit blog is niet dood.

Wat ziet een boeddha in sambhogakaya?

In een vorige blogpost vroegen wij (de twijfelachtige bhiksu Chih-tao en ik) ons af wie er dan zo enorm geniet van die grote gelukzaligheid in nirvana? Nou, niemand dus, legde Hui-neng uit. Er is geen genieter of niet-genieter, er is geen zelf, er is geen dualiteit. Nirvana is voorbij alles. Hier geen ontstaan of vernietiging, maar de manifestatie van absolute rust. Klinkt goed nietwaar? Maar ‘je’ zult het dus nooit ‘ervaren’. Misschien kan een boeddha in sambhogakaya het ‘zien’? Op de drempel van nirvana doorziet hij volledig hoe de illusie tot stand komt, is tot verlichting gekomen, maar ook weer niet helemaal. Een verlichting light. Wat moet ik me daar bij voorstellen? En waar bevindt die boeddha zich?

Een overledene die het eerste en het tweede heldere licht niet begrepen heeft, beschikt weer over een (illusionair) lichaam. Zal de situatie waarschijnlijk niet herkennen en vraagt zich af of hij nu wel of niet overleden is. Vergelijkbaar misschien met het dagelijks leven. In theorie erken je dat dualiteit illusie is, maar helaas rijst telkens weer opnieuw de vraag of het wel écht zo is. In de bardo van dharmata zit een ‘totale’ bevrijding (opgaan in absolute eenheid) er niet meer in. De energie versnippert en dualiteit doet zijn intrede. Voor de boeddha in sambhogakaya speelt alles wat volgt zich op een bepaalde ‘plaats’ af, namelijk in een van de vijf boeddhagebieden. Bijvoorbeeld in het middenrijk, het Samengebalde Rijk. ‘Plaats’ is hier natuurlijk beeldspraak. De drie kaya’s zijn ook drie verschillende bewustzijnsniveaus, altijd gelijktijdig aanwezig. In sambhogakaya is de dualiteit volmaakt in evenwicht, waarbij de tegendelen elkaar als het ware neutraliseren. Het houdt alles wat ooit zal bestaan in zichzelf besloten. Een onvoorstelbaar potentieel van mogelijkheden, dat uiteenspat in de ‘tienduizend wezens’ van nirmanakaya.

Maar wat ziet nu die boeddha in sambhogakaya? Hij heeft de illusie door, staat op de rand van nirvana, maar blijft toch een beetje plakken in de dualiteit. Ziet hij hier de mogelijke toekomst? En staat die vast of kunnen de elementen nog gehutseld worden. Denk aan die puzzel metafoor laatst: is de hele puzzel gelegd, de 10.000 stukjes keurig geordend op hun eigen plek? Of zitten al die stukjes nog in de doos en is de afbeelding zelfs nog niet definitief? Volgens Sogyal Rinpoche zijn al de mogelijke verschijnselen in samsara of nirvana altijd al volmaakt en volledig geweest en zullen zij dat altijd zijn. De essentie van alles is leeg en zuiver, maar de natuur van alles is rijk aan kwaliteiten, ‘zwanger van elke mogelijkheid’. Een onophoudelijk scheppend veld, oneindig en dynamisch, altijd spontaan volmaakt.

ngé jung

Dit is het bardoblog. Hier gaat het meestal over dood, sterven en een eventueel hiernamaals. Geen populaire onderwerpen, veel mensen willen hier liever niet aan herinnerd worden of over nadenken. Misschien hooguit een beetje over een hemel of zoiets, en dan vooral als iemand anders overleden is. Waarschijnlijk vinden zij mijn interesse ‘morbide’.

In Tibet ligt dat anders. Contemplatie over de dood zou leiden tot een gevoel van wat daar ngé jung wordt genoemd, 'drang naar bevrijding'. Ngé betekent 'feitelijk' of 'absoluut', en jung betekent 'eruit komen', 'uitstijgen boven', of 'geboren worden'. Als je veel en diep nadenkt over de dood kun je een werkelijke verandering opwekken. Er ontstaat een gevoel van afkeer en je bent steeds meer bereid je patronen los te laten. Je ontstijgt ze en uiteindelijk zul je je er makkelijk van kunnen bevrijden. Het besef dat je niet veroordeeld bent tot je gewoonten en dat bevrijding mogelijk is geeft vertrouwen en blijvende inspiratie. Een nieuwe kracht. Als je in staat bent los te laten ga je de dingen ruimer zien.

Nadenken over dood en vergankelijkheid kan dus ook vreugde opleveren.

bron:

Sogyal Rinpoche

Het Tibetaanse boek van leven en sterven

Servire 1996, vijfde druk

Kort lontje?

“We kunnen niet verwachten in vrede te sterven als onze levens gewelddadig zijn geweest, of als onze geest voornamelijk beheerst wordt door emoties als woede, gehechtheid, of angst. Als we goed willen sterven, moeten we dus leren goed te leven; als we hopen op een vredige dood, moeten we zorgen voor vrede in ons hart en in ons bestaan.” (Dalai Lama)

Met Jack op de Grand Staircase

De hemel van... Rose Dawson

(De hemel van... Afl. 28)

Vorige week zag ik (voor het eerst!) de film Titanic (1997). Die kent iedereen natuurlijk allang, dus ik doe hier niet moeilijk over spoilers. Aan het eind van de film gaat de stokoude hoofdpersoon dood, of slaapt en droomt, dat wordt aan de kijker overgelaten. Niet dat het veel verschilt, maar volgens mij overlijdt ze en belandt vervolgens in haar ideale hemel. Twee dingen vind ik daarbij opvallend, daarover straks meer.

Hoofdpersoon van de film is Rose Dawson, later Rose Calvert, maar in 1895 geboren als Rose DeWitt Bukater. In 1912 keert zij met de Titanic terug naar Amerika. Haar rijke maar onuitstaanbare verloofde is ook aan boord, en hij schenkt haar een extreem kostbaar juweel met een blauwe diamant ‘the Heart of the Ocean’, maar helaas is de romantiek ver te zoeken. Tijdens de reis worden Rose (gespeeld door Kate Winslet) en derde klasse passagier Jack Dawson, een arme jonge kunstenaar, verliefd op elkaar. Samen beleven ze van alles, zowel voor als tijdens de scheepsramp, die Rose wel overleeft maar Jack niet.

Als Rose uiteindelijk in New York arriveert, gaat ze verder onder de naam Dawson (Jacks achternaam). Zo ontwijkt ze waarschijnlijk ook haar ex verloofde en haar moeder. Haar verdere leven doet ze allerlei avontuurlijke dingen die ze Jack beloofd had te doen, en ze wordt actrice en een bekend society figuur. (Dit alles komt niet in de film voor.) Ene Mr. Calvert wordt genoemd als Rose Dawson’s echtgenoot. Daar weten we verder niets van, behalve dat hij overleden is. Als kijker kun je herleiden dat ze samen minstens twee kinderen hebben, en een kleindochter Lizzy Calvert. Rose heeft Mr. Calvert nooit verteld over Jack Dawson, op wie ze haar hele leven verliefd was. Maar het lijkt erop (gezien de foto’s en de manier waarop ze over hem spreekt) dat Rose ook van haar man Mr. Calvert hield, ze was met hem getrouwd tot zijn overlijden.

De film maakt een sprong naar 1996, 84 jaar na het zinken, als schatjagers op zoek gaan naar de beroemde blauwe diamant. Zonder succes. Rose Calvert meldt zich, en als 100 jarige surviver wordt ze op het onderzoeksschip uitgenodigd. (Deze oude Rose wordt gespeeld door Gloria Stuart, in 2010 overleden als 100 jarige.) Oude Rose vertelt haar verhaal aan de bemanning en haar kleindochter Lizzy. Als ze weer alleen is gooit ze het blauwe juweel (ja zij had hem al die tijd) in de oceaan en gaat naar bed voor de nacht. De camera glijdt langs een aantal uitgestalde fotolijstjes, als een soort samenvatting van haar leven. Rose ligt stil in bed. Ze keert terug, als geest of in een droom, naar de Titanic in de glorietijd. Gangen door, richting het A deck, linksaf en een steward opent uitnodigend de deur. Ze wordt verwacht. We zien de Grand Staircase, veel hout en glamour , waar ze ooit met Jack afsprak, en ook nu staat hij daar op haar te wachten. Rose heeft weer haar jeugdige verschijning, en de trap wordt omringt door mensen die omgekomen zijn en haar nu begroeten. Iedereen is er en ziet er mooi uit, glimlachjes en knikjes. Bovenaan de trap omhelzen Rose en Jack elkaar onder applaus.

Heel mooi allemaal, maar waar is Mr. Calvert? Rose beleeft een hereniging met Jack, haar grote liefde. En niet met de man met wie ze waarschijnlijk jarenlang getrouwd is geweest. Een gelukkig huwelijk, met kinderen en kleinkinderen. Veel mensen verwachten na hun dood een weerzien met familie en of geliefden. Dat kan dus ingewikkeld worden, althans naar aardse maatstaven. In de bijbel wordt een paar keer op dit vraagstuk ingegaan.

Welbeschouwd is dit natuurlijk niet de hemel, maar de hemel van Rose. Het is haar momentje op haar ideale plek. Zij heeft het gecreëerd, de anderen zijn niet meer dan figuranten. Wat te denken van die steward bijvoorbeeld? Gaat die nu echt na zijn dood nog eens tot in eeuwigheid de knecht uithangen? In de hemel van een ander? Die heeft natuurlijk zijn eigen hemel gecreëerd, net als de rest van de overledenen. “Wij zijn goden die rondlopen in onze eigen schepping.” 

 

Richard Dawson: The Question

Het is alweer meer dan twee jaar geleden dat mijn favoriete schrijver Hilary Mantel overleed. Luisterend naar een song van Richard Dawson moest ik ineens weer aan haar denken. Dood en geestenwereld speelden een belangrijke rol in Hilary’s leven en werk, zij had een ongelukkige jeugd met allerlei metafysische ervaringen. En dat is ook het geval met Elsie, het meisje in Dawson’s song The Question. Haar jeugd (en ook latere leven) wordt ernstig ontregeld door een geest zonder hoofd. De vorige eigenaar van het huis, een stationschef, sprong voor de trein waarbij zijn hoofd abrupt van het lichaam gescheiden werd. Nu verschijnt hij regelmatig aan Elsie, hoofd onder een arm, zijn zwaargebouwde lichaam gestoken in een ouderwets spoorwegen uniform, de grijze lippen vragend: Waar ga jij heen? 

 

 

Foto Uncut/Sally Pilkington (Richards partner)

 

The Question kun je vinden op het vorige maand verschenen album End of the Middle. De ‘progressive folksongs’ van de Engelse zanger Richard Dawson (1981) zijn experimenteel en hij zingt als een valse kraai, maar ik vind het project meer dan geslaagd. Op dit album wordt de dynamiek en trauma van families verkend, lees ik in een interview met Tom Pinnock in muziekmagazine Uncut. Richard heeft een sombere periode achter de rug, maar nu gaat het wel weer. Het nummer The Question blijkt gedeeltelijk geïnspireerd door de bovennatuurlijke ervaringen van zijn moeder als jonge verpleegster in een ziekenhuis in Newcastle. Sommige daarvan verwerkte hij ook al op zijn album Henki (2021). Daarnaast werd de tekst beïnvloed door de psychische problemen van een familielid, die een figuur zonder hoofd had gehallucineerd. Er was daar een spoorlijn aan het eind van de tuin waar, zo bleek later, ooit iemand voor een trein was gesprongen, waarbij zijn hoofd was afgehakt.

 

Geesten kunnen angstaanjagend zijn, maar het idee dat er helemaal geen geesten zouden zijn, vindt Dawson nog veel angstaanjagender. Echt heel eng, maar toch ook wel behoorlijk opwindend. Het idee ‘dat het zich allemaal in de hersenen afspeelt’, daar heeft hij zijn hele leven op gebaseerd, zegt hij zelf. “Het idee dat we onze eigen wereld kunnen creëren en onze werelden kunnen samenvoegen.” 

Zei Annemiek Schrijver eigenlijk ook niet zoiets in een vorige blogpost? En is hier een (klein) raakvlak met Tony Parsons?

 

Voornaamste bron: 

Uncut, maart 2025

Als goden in hun schepping

Tony Parsons wordt vaak gelinkt aan de neo-advaita. Er zijn een paar boeken van hem in het Nederlands verschenen. Zijn boodschap in een korte flaptekst: “Er is geen ‘jij’ of ‘ik’, er is geen zoeker, geen verlichting en geen goeroe. Er is geen beter of slechter, er is geen pad en er valt niets te bereiken. Alles wat verschijnt is bron. Alles wat zich schijnbaar manifesteert – de wereld, het levensverhaal, de hypnotische droom van afgescheidenheid, de zoektocht naar huis – is het ene verschijnend als twee, het niets verschijnend als alles, het absolute verschijnend als het specifieke. Er is geen afgescheiden intelligentie die een bestemming weeft en er is nergens ook maar enige mogelijkheid om te kiezen. Er gebeurt helemaal niets, maar dit, zoals het is, nodigt de ogenschijnlijke zoeker uit om dat wat er al is opnieuw te ontdekken… de altijd aanwezige, onveroorzaakte, onveranderlijke onpersoonlijke stilte van waaruit onvoorwaardelijke liefde overvloeit en feestviert. Het is een wondermooi mysterie.”

De boeken zijn geschreven in dialoogvorm. Het zijn vragen uit de zaal en Parsons reacties daarop, tijdens spreekbeurten bijvoorbeeld in Amsterdam of  Berlijn.
Bijvoorbeeld deze: “Hoe komt het dat we allemaal betrokken zijn bij dezelfde droom?” In zijn antwoord zegt Parsons dat we niet dezelfde droom hebben, dat is het wonderbaarlijke, elke verschijningsvorm beschouwt ‘de muur’ als zijn unieke muur. Niemand anders in dit schijnbare bestaan ziet die muur zoals jij hem ziet. Die specifieke muur is jouw uitnodiging. Het is niet in woorden uit te leggen, meent Parsons. Wij zijn goden die rondlopen in onze eigen schepping, gelovend dat we afgescheiden mensen zijn. En als er een gevoel van afscheiding is, is er meteen ook tijdsbesef, een beweging ergens naar toe. Als je denkt dat wat je zoekt daar is, ontwijk je wat is. Je vermijdt het, want dit kan het toch zeker niet zijn? Alleen maar dit? Zo zit dat spel in elkaar.

Goden die hun eigen wereld scheppen dus. Onwillekeurig denk ik aan de overledene in de godenwereld, een van de zes bestaansrijken genoemd in het Bardo Thödol. Op het sterfmoment heeft hij de kans gehad de eenheid te herkennen, maar is daar op de een of andere manier niet in geslaagd. En nu is hij in de bardo van dharmata beland, waar de absolute energie van het heldere licht uiteenvalt en de dualiteit haar intrede doet. De zes bestaanwerelden zijn verschenen en de overledene heeft zich laten verlokken tot een wedergeboorte in de godenwereld. Niet geheel onprettig natuurlijk, maar toch weer gevangen in de kringloop van samsara.

Parsons metafoor, wij als goden in een eigen schepping, laat zien dat de valkuilen in leven en dood eigenlijk steeds dezelfde zijn. In plaats van in te zetten op het herkennen van de eenheid, creëren we onze eigen schijnwereld vol oppervlakkige afleiding. Uit gemakzucht, uit gewoonte, voor de gezelligheid. Maar vooral voor de illusie van veiligheid.

 

 

bron:

Tony Parsons

Niemand daar; Dialogen

Samsara Uitgeverij, 2004

Blogpauze

De woning hiernaast wordt verbouwd.

Er is veel geluid. 

Ik kan niet goed werken of nadenken.

Ik krijg niets af.

Tijd voor een blogpauze.

Annemiek Schrijver en de Cloud

Annemiek Schrijver (1964) vind ik een interessant en veelzijdig persoon. Ik heb nooit iets van haar gelezen, maar ken haar vooral als maakster van inspirerende televisieprogramma’s die ook als podcast te beluisteren zijn. De onderwerpen zijn meestal gewichtig, maar worden op schijnbaar lichtvoetige wijze aangesneden in vaak verrassende interviews.

Afkomstig uit een min of meer streng gereformeerd gezin, waarvan ze zich op een gegeven moment heeft losgeweekt, is Annemiek andere religies gaan bestuderen, met speciale aandacht voor het boeddhisme. Ze benadrukt dat ze geen boeddhist ís en lijkt vooral wat moeite te hebben met ‘gelijkmoedigheid’, een van de vier hartkwaliteiten* van het boeddhisme. Kalmte en onverschilligheid zouden te vaak worden gebruikt als een soort schijntroost, dat het niet zou uitmaken allemaal. Maar het maakt wél uit, vindt Schrijver.

Ik had graag een aflevering De hemel van… over haar willen maken, maar kon helaas  nergens informatie vinden over Schrijvers verbeelding van hemel of hiernamaals. Wel veel over haar godsbeeld, dat in de loop der jaren geleidelijk iets lijkt te verschuiven. In haar programma De verwondering gaat het ook vaak over het godsbeeld van de gasten. Zelf vindt ze haar godsbeeld ook erg veranderd. In de gereformeerde jeugdjaren bijvoorbeeld was dit heel nauw, maar ze weet niet meer precies hoe ze het toen zag.

In 2017 was ze te gast bij Tijs van den Brink voor een interview. In zijn programma Adieu God praat hij met ‘kerkverlaters’. Schrijver heeft inderdaad ooit de kerk verlaten, maar haar interesse voor God is bleef overeind. Zelf heeft ze het over haar ‘relatie met God’, een uitdrukking die ik bijna niet meer kan aanhoren, daar word ik heel jeukerig van. Zij kan wel beter denk ik dan. God is een moeilijk woord, zegt ze. Haar grote passie is ‘leeg worden voor God', een ontvangstzaal, een lege ruimte in haar die steeds meer opgevuld wordt door God die in haar opstaat. Dat doet hij in bepaalde moeilijke situaties.

We zijn acht jaar verder, een interview in de Varagids door Clementine van Wijngaarden. Gevraagd naar haar godsbeeld constateert Schrijver dat er tegenwoordig twee opvattingen zijn. De ene is dat bewustzijn in ons zit en als we doodgaan is het verdwenen. De andere opvatting is dat onze hersens als het ware een radio-ontvanger zijn en dat bewustzijn iets buiten ons is wat we kunnen ontvangen. Een beetje zoals de computer en de cloud. Als we doodgaan is de ontvanger er niet, maar de cloud is er wel. Dat laatste is haar godsbeeld. Dat er een collectief bewustzijn is, een soort helderheid, waar we ons op aan kunnen sluiten. Ze vindt het vreemd dat wij dat niet doen. Onbegrijpelijk dat we niet eens wakker worden. Waarom geloven we onze gedachten? En waarom nemen we het zo serieus?

Gaat Schrijver hier de advaita kant op?, vraag ik mij af. Het lijkt er wel op. Vanwege haar christelijke achtergrond blijft ze de term God gebruiken. Ze legt uit iedereen als een uitingsvorm van die God te zien. “Dan kun je zeggen: je bent een schepsel, maar je kunt ook zeggen: jij bent in jouw persoon Clementine, een manifestatie van het bewustzijn. Je hebt bewustzijn wat ik ook heb, daarin kunnen we elkaar ontmoeten, maar jouw vorm is heel individueel. En tijdelijk. Ik kan erg genieten van die gedachte, dat we allemaal een uiting zijn van God die zichzelf via ons wil leren kennen.”

 

 

 

*de andere drie zijn: compassie, liefdevolle vriendelijkheid en vreugde voor de ander.

 

bronnen:

Adieu God, april 2017

Varagids, februari 2025