In 2014
verscheen Wat is leven?; Queeste van een bioloog,
door Arjen Mulder (1955). Het is het relaas van een persoonlijk zoektocht, die
in gang werd gezet door de dood van zijn vader en de geboorte van zijn zoon. Veel
namedropping hier. Mulder voert filosofen, geleerden, ontdekkingsreizigers,
schrijvers en geliefden op om mogelijke antwoorden te krijgen. Het resultaat is
zijn verslag van hoe het is om mens te zijn, en je leven te delen met planten
en dieren en natuurlijk de medemens.
Biologie
wordt doorgaans ingedeeld bij de exacte vakken, maar voor Mulder is het net zo
goed een geesteswetenschap. Niet omdat het leven in diepste wezen een psychisch
proces zou zijn, en alles wat leeft bezield met bewustzijn, maar omdat er
zonder leven geen ziel is. En ook geen bewustzijn, intelligentie, gevoel of
intuïtie. Mulder vindt leven een proces waarin de materie geest voorbrengt, en
zichzelf slimmer, gevoeliger en bewuster maakt. Het is
datgene in ons wat voorkomt dat we ‘samenvallen met onszelf’, het besef (en ook
wel illusie, vindt Mulder) dat je meer bent dan jezelf alleen. Er is ook nog de
buitenwereld, het ‘elders dan in jezelf’, waar je kunt zijn dankzij het
vermogen dat leven is. Je bent waar je blik zich bevindt, waar je oog op
gericht is. En kijken doe je met meer dan je blik alleen. De fundamentele
gerichtheid op elders noemt hij de ziel.
Het boek
begint met bespiegelingen over de dood. Mulder heeft bijvoorbeeld grote
achterdocht wat betreft bijna-doodervaringen, volgens hem een gevaarlijke valstrik van de natuur. Hij beschrijft het sterfbed van zijn vader, en de
familie daaromheen. Hoe zij toekijken hoe lichaam en gezicht van de stervende langzaam in zichzelf wegzakken. “Leven is
blijkbaar iets dat je naar buiten doet, het geeft je lichaam volume, je poriën
staan ervan open, het houdt je in verbinding met dat wat je zelf niet bent. Als
je doodgaat word je wat je achteraf gezien de hele tijd al was. Materie.” Ademen
vindt hij ook maar een materieel proces, de verplaatsing van luchtmoleculen van
buiten het lichaam naar binnen en weer terug. Het maakt je lichaam niet groter
dan het is, want dat doet je leven. Mulder noemt vaak de dingen die het leven doet of mogelijk maakt, maar wat is dan leven? Via het boek van Arjen
Mulder zul je er niet achter komen. Het meest interessant vind ik zelf het
korte interview met Francisco Varela over het Nu. Misschien later meer
daarover.
Arjen
Mulder
Wat is
leven?; Queeste van een bioloog
Arbeiderspers,
2014
