Als hij dus
teruggedeinsd is voor de verblindende lichtflits van het oorspronkelijke
primaire heldere licht, bekijkt de overledene dit ook nog even door de ‘zonnebril’
van een stralende illusoire natuur.
Wat hij dan ziet is het secundaire
heldere licht, dat in feite hetzelfde is als die eerste bliksemflits. Alleen is
zijn blik nu vertroebeld door zijn karma, door de erfenis van een mensenleven
lang dualiteit.
Dit tweede heldere licht daagt na een
periode “die iets langer duurt dan de tijd die nodig is om een maaltijd te
nuttigen”, nadat de ademhaling is opgehouden. “Een half uur” zegt Thurman, maar
de genoemde tijdsduur is afhankelijk van diverse omstandigheden en kan
eventueel zelfs verscheidene dagen voortduren. Daarom wordt het in de
Tibetaanse cultuur wenselijk geacht nog enkele dagen lang geen afstand van het
lichaam te doen.
Op dit
punt voelt de overledene zijn bewustzijn uit het lichaam te voorschijn komen,
maar hij herkent de situatie niet en vraagt zich bezorgd af of hij nu overleden
is of niet? Er is geen enkele reden om aan te nemen dat iemand na zijn sterven
opeens tot inzicht zou komen. (Toegepast op ons dagelijks leven: al erkent men
in theorie dat alles maar illusie is, de vraag rijst telkens weer of het ook
écht zo is.) De overledene voelt zich hier nog steeds verbonden met zijn geliefden
en hij hoort hen huilen. Een kwetsbaar moment. Visualiseer een beschermend
wezen, al naar gelang je religie of denkbeelden. Concentreer en mediteer
hierop.
In dit
stadium is nog veel mogelijk en daarom is het belangrijk dat de instructies uit het Bardo
Thödol opnieuw gegeven worden, voordat de evolutionaire hallucinaties (de hevig
verwarde projecties van karma) opkomen en de volledige doodsangst ontstaat. Deze ondersteuning moet hier ook gegeven worden aan hen die zich gedurende
de bardo van het ogenblik vóór de dood niets konden herinneren, omdat zij
verward waren door ernstige ziekte.
Nu de
tweede tussenstaat (bardo) daagt, heeft de overledene het vermogen tot elke
soort transformatie. Hij vormt hier een illusionair lichaam, een bewust geconstrueerd
subtiel energielichaam, en is in staat zich overal heen te begeven. Het is als
de verovering van de duisternis door zonlicht. Het bewustzijn is dan in staat
weer net als voorheen te horen. Als de aanwijzingen uit het Bardo Thödol op dit
moment worden gegeven én begrepen, kan de bevrijding alsnog bereikt worden.
De
instructies van het Bardo Thödol zijn hier superoptimistisch en dat blijft het
geval gedurende de hele tekst. Telkens wordt er gehamerd op de mogelijkheden voor
de overledene. Word wakker en herken de situatie! Hoe moeilijk is het?
Waarschijnlijk héél moeilijk, de meesten van ons gaan door naar de volgende ronde:
dag 1 in de bardo van dharmata.
Bronnen:
Francesca Fremantle en Chögyam Trungpa
Het Tibetaans Dodenboek
Servire, 1991
Francesca Fremantle en Chögyam Trungpa
Het Tibetaans Dodenboek
Servire, 1991
Robert
A.F. Thurman
Het Tibetaanse Dodenboek
Altamira-Becht, 2006
Ilse Dorren
Het Tibetaanse Dodenboek
Altamira-Becht, 2006
Ilse Dorren
Tocht
door twee werelden; Gids voor het Tibetaanse Dodenboek
Mirananda, 1985
Mirananda, 1985
