zaterdag 18 september 2021

Verlicht of vertrokken

Boeddhistisch leraar Sebo Ebbens (1945) schreef een boek over goed leven en sterven volgens het Tibetaans boeddhisme. In 2019 werd hij daarover geïnterviewd voor Trouw. Ebbens hoopt met zijn boek* angst te verminderen en mensen te helpen zich met de dood te verzoenen. Zowel met hun eigen dood, als die van geliefden. In een vorige blogpost zagen we hoe het Tibetaans Dodenboek (Bardo Thödol) voor Ebbens van grote waarde was bij het rouwproces na het overlijden van zijn zoon. 

Veel mensen ontkennen de dood, zijn erg bang en praten er liever niet over. Ebbens zegt zelf ook bang te zijn voor de dood, hij is er nog niet aan toe, maar benadrukt dat het gewoon een feit is. Je kunt hoog en laag springen, het gebeurt (nu) eenmaal. Erken dit. Loop eens een halve dag door het ziekenhuis, zegt hij, besef dat je ziek kunt worden en dood kunt gaan. De kwaliteit van je leven neemt namelijk toe, naarmate je meer bewust bent van de eindigheid ervan. Als je een goed en intensief leven geleefd hebt, kun je beter omgaan met je sterven. Door aandachtig te leven, zie je dat de cyclus van leven en dood voortdurend plaatsvindt. Als je dit herkent, ben je veel meer in het hier en nu. Je beseft dat echt alles tijdelijk is. Het begrip tijdelijkheid is eigenlijk een vorm van sterven.

Het boeddhisme leert je omgaan met dingen als pijn, verlies en ongemak. Als je lijdt kun je daar wat aan doen. “Overlijden” vindt Ebbens een interessant woord. Het zou suggereren dat je pas over het lijden heen komt als je dood bent. Typisch Nederlands vindt hij dat, en nogal calvinistisch. En vooral onjuist. Je kunt namelijk ook tijdens het leven al stoppen met lijden, over het lijden heen komen. Dat is het doel van het boeddhisme, dan ben je verlicht, dan leef je volledig hier en nu. Dood of niet dood is dan niet meer belangrijk. Dan is de dood er nooit, of altijd. Overlijd dus al tijdens je leven. Accepteer de tijdelijkheid van het bestaan. Heb mededogen en vriendelijkheid voor jezelf. Veel mensen vinden zichzelf onaangenaam. Er is een diepgeworteld idee van fundamenteel tekortschieten. Dat is calvinistisch, weg ermee! Anders kom je nooit van het lijden af.

Een paar dagen later al, in dezelfde krant, wordt Sebo Ebbens interpretatie van het woord overlijden onderuitgehaald. In het taalrubriekje legt Ton den Boon uit “dat overlijden al in de Middeleeuwen is afgeleid van het werkwoord lijden, toen dat nog niet pijn of verdriet hebben betekende, maar vertrekken of simpelweg gaan. Overlijden betekent dan ook niet dat bij iemands dood het leed geleden is, maar dat de gestorvene weg is, of ‘overgegaan’ naar een andere toestand”, kortom: vertrokken.


*Sebo Ebbens 
  Op de golven van geboorte en dood; 
  Goed leven en sterven in boeddhistisch perspectief 
  Asoka, 2019

Er is ook een website HIER.

 

bronnen: 
diverse interviews uit 2019 
belangrijkste bron: 
Interview door Bas Roetman in Trouw  HIER