Dat is precies waar cardioloog Pim van Lommel (1943) keer op keer tegenop loopt. Ondanks het artikel in het gezaghebbende tijdschrift The Lancet in 2002 en zijn boek Eindeloos bewustzijn uit 2007 wordt zijn onderzoek naar bewustzijn en BDE’s nog vaak weggezet als ‘pseudowetenschap’. Het is nog steeds niet wetenschappelijk acceptabel om je met dit soort zweverigheid bezig te houden, je wordt onherroepelijk door je collega’s weggehoond.
‘Serieuze’ wetenschappers hebben grofweg drie denkbeelden over de BDE. Het zou een ervaring zijn die veroorzaakt wordt door een zuurstoftekort in de hersenen, of het zou een uiting zijn van angst voor de dood, of een combinatie van die twee: de door zuurstofgebrek stervende hersencellen gaan de pijn en de angst voor de dood tegen door het aanmaken van onder andere endorfinen en ketamine, stoffen die de euforische belevingswereld tijdens de BDE teweegbrengen zouden brengen.
Van Lommel en zijn medewerkers kozen bij hun onderzoek voor één specifieke patiëntengroep: mensen die een hartstilstand hadden ondergaan. Dat is medisch gezien een ondubbelzinnige situatie. Iemand met een hartstilstand is klinisch dood. De adem stopt, er zijn geen reflexen meer, de hersenstamfunctie en de hersenschorsfunctie vallen weg. De onderzoekgegevens maakten het mogelijk om tot een beoordeling te komen van de verschillende 'wetenschappelijke’ verklaringen van BDE’s:
1. Zuurstoftekort? Alle patiënten hadden een zuurstoftekort in de hersenen ten gevolge van de hartstilstand. Als zuurstoftekort tot een BDE zou leiden, dan zouden veel meer patiënten een BDE moeten melden. Dat is niet zo, slechts 18% meldt een BDE. Hiermee is de fysiologische oorzaak eigenlijk uitgesloten.
2. Leidt een hogere dosering van een geneesmiddel dat gebaseerd is op opiaten eerder tot een BDE? Nee. Er is geen relatie gevonden tussen de medicatie enerzijds en het wel of niet melden van een BDE anderzijds.
3. Angst voor de dood? In dit onderzoek gaat die verklaring niet op, een hartstilstand voel je namelijk niet aankomen. Iemand die een hartstilstand ondergaat heeft helemaal de tijd niet om doodsangst te voelen, laat staan die te bestrijden met het produceren van een BDE. Vaak komen deze mensen weer bij als patiënt in een ziekenhuis, zonder het besef wat er eigenlijk gebeurd is.
Als fysiologische, medische en psychologische factoren niet duidelijk kunnen maken waarom nu precies die 18% wel een BDE had en die 82% niet, dan betekent dat een directe weerlegging van de belangrijkste reguliere ‘verklaringen’ die door sceptici regelmatig naar voren worden geschoven. Er is nog veel meer onderzoek nodig. De oorzaak van een BDE is nog steeds een mysterie waar we tot dusver weinig van begrijpen.
Bronnen:
Interview Pim van Lommel door Hans Gerding en Rens Wezelman
Prana 135 (2003)
Pim van Lommel
Eindeloos bewustzijn
Ten Have, 2007
